Tìm thấy 16 mục

[list=messageList]
[*]

Trích dẫn :

Bệnh teo não là gì? hay còn được gọi là chứng Alzheimer hoặc MCI có rất nhiều nguyên nhân xảy ra, đây là hiện tượng số tự nhiên xảy ra để lâu sẽ dẫn đến việc mất trí nhớ. Bệnh teo não còn là sự mất dần đi các tế bào thần kinh, mất kết nối, các tế bào thần kinh chết đi không thể khôi phục lại được. Bệnh teo não như một phần tự nhiên của quá trình lão hóa. Bệnh teo não rất nguy hiểm bởi nó liên quan tới tế bào thần kinh trung ương. Những hệ quả có thể xảy ra với cơ thể bạn như: suy giảm trí nhớ, trí tuệ sa sút, lú lẫn, kém minh mẫn, kém tư duy và kém tập trung ở nhiều cấp độ từ thấp đến cao.

Những đối tượng dễ mắc chứng bệnh teo não
Chứng bệnh teo não này xuất hiện nhiều nhất ở người già do suy giảm hoạt động của hệ thần kinh, quá trình máu lưu thông bị suy giãn, tắc nghẽn các xơ vữa động mạch...hoặc do các bệnh lý gặp phải ví dụ như Alzheimer dẫn tới việc não kém chức năng hoạt động

Ngoài ra bệnh teo não còn xảy ra ở những người có chế độ sinh hoạt, ăn uống không khoa học, người mất ngủ thường xuyên, người trong tình trạng căng thẳng mệt mỏi trong thời gian kéo dài...những điều đó sẽ khiến các chứng bệnh teo não xuất hiện. Những người ăn uống vô độ quá kiêng khem dẫn đến thiếu các dưỡng chất cần thiết cho cơ thể. Đặc biệt là vitamin B12 sẽ ảnh hưởng nhiều tới chức năng của não bộ. Nếu thấy cơ thể có dấu hiệu bất ổn bạn nên đi khám để có thể chữa bệnh teo não càng sớm càng tốt hay có những loại thuốc chữa teo não hiệu quả loại bỏ chứng bệnh này



Có thể chữa bệnh tao não hay không?
Đối với chứng bệnh teo não này thì có rất nhiều loại thuốc được sử dụng. Và thuốc chữa teo não nổi bật nhất hiện nay là Phục Não Khang của phòng khám y học cổ truyền Tuệ Khang Đường. Thuốc chữa teo não này được thấy thuốc Tô Minh Thu chỉ đạo thực hiện nghiên cứu hoàn thiện sản phẩm. Chữa bệnh teo não dựa trên rất nhiều tài liệu thuốc cổ phương, gia giảm thảo dược sao cho phù hợp với đặc điểm. Phục Não Khang có thành phần thuốc thảo dược quý hiếm tự nhiên có hiệu quả tích cực và không gây tác dụng phụ và rất an toàn trong việc sử dụng lâu dài. Trong thuốc có dược liệu cây thông đất tươi, đây là thành nổi tiếng nhất và phù hợp nhất dùng làm thuốc chữa teo não đem đến hiệu quả cao. Tiếp đó còn có các thảo dược quý hiếm được kết hợp lại với nhau như: Thành Ngạnh, Đinh Lăng, Bạch quả, rau đắng biển, Viễn chi, Lạc tiên, Tang ký sinh, lá dâu tằm...đều mang lại hiệu quả tốt nhằm điều trị bệnh teo não, suy giảm trí nhớ, sa sút trí tuệ...

Ngoài thuốc chữa teo não thì tại phòng khám Đông y Tuệ Khang Đường cũng thực hiện việc chữa bệnh teo não với quá trình trị liệu và tặng kèm theo cẩm nang hướng dẫn chi tiết chế độ luyện tập, dinh dưỡng hợp lý nhằm thúc đẩy quá trình lành bệnh teo não hiệu quả và nhanh chóng. Hàng ngàn người mắc bệnh teo não đã sử dụng , tin tưởng lựa chọn phương thức chữa bệnh teo não này. Còn bạn thì sao, nếu có nhu cầu xin vui lòng liên hệ www.benhteonao.com để được hướng dẫn chi tiết nhé.
 

memin, Vài giây trướcSửaBáo cáo
#1Trả lời

[/list]

[list=messageList]
[*]

Trích dẫn :

Bạn phân vân không biết không gian nhà mình nên chọn rèm nào. Hãy đến với rèm cửa sổ Minh Đăng để được hỗ trợ tốt nhất nhé. Sản phẩm phong phú đa dạng đảm bảo đáp ứng được mọi nhu cầu của khách hàng. Rèm vải một màu, rèm sáo gỗ, rèm gỗ tự nhiên mang vẻ đẹp thiên nhiên vào ngôi nhà của bạn. Rèm Roman thêm một chút sang trọng với bộ sản phẩm đa dạng màu sắc và chất liệu. Hay bạn có thể chọn rèm cuoons mẫu đơn giản, khuôn mẫu hay những hoa văn bắt mắt cũng đều sẽ thiết kế phù hợp với mỗi phòng, với sở thích của từng người…Ngoài ra còn có các sản phẩm như rèm lá dọc tiện ích, hiện đại. Winlux Hàn Quốc trải nghiệm đầy thú vị với rèm cửa theo phong cách mới mẻ.



Các sản phẩm rèm cửa đẹp tại Minh Đăng

• Rèm vải: Rèm vải giá rẻ, rèm roman, màn cửa, rèm cửa sổ, rèm cao cấp
  
  
• Rèm gia đình: Rèm cửa phòng khách, rèm phòng ngủ, rèm trẻ em, rèm phòng tắm, rèm phòng bếp, Winlux Hàn Quốc
  
  
• Rèm văn phòng: Rèm gỗ, rèm cuốn, rèm lá dọc, rèm sáo nhôm, rèm hội trường
  
  
• Mành cửa: Mành tre, mành trúc, mành cuốn in tranh, rèm Collection, rèm bệnh viện
  
  
• Phụ kiện rèm: Đai treo rèm cao cấp, thanh treo rèm cao cấp, Khoen rèm cao cấp, bình phong, bình phong tre
  
  
• Các sản phẩm khác: Giấy dán tường Đức, Giấy dán tường Hàn Quốc, Thảm Đài Loan, thảm Trung Quốc, thảm Malaysia
  
  
• Phụ kiện khác: Quả rèm vải, thanh rèm vải, trụ rèm vải, suốt rèm vải, đầu trang trí, trụ đỡ rèm, đầu rèm cửa, đầu rèm vải, đầu rèm, đai treo rèm cửa, phụ kiện rèm cửa…
  

Hướng dẫn bạn cách chọn rèm cửa cho căn hộ chung cư
[list="margin: 1em 0px 1em 3em; padding-right: 0px; padding-left: 0px;"]
[*]Rèm cửa sổ cho phòng khách chung cư: Phòng khách chung cư thường có cửa mở ra ban công, do đó nên chọn rèm cửa có thể phát huy hết tác dụng của nó. Rèm vải hai lớp cũng là một sự lựa chọn tốt. Sản phẩm vừa chắn nắng, chắn sáng tốt giữ nhiệt độ phòng ổn định và còn tạo không gian lãng mạng

[*]Đối với rèm cửa cho phòng làm việc chiếm diện tích khiêm tốn trong căn hộ. Bạn có thể chọn rèm cửa sao cho tiết kiệm không gian nhất như rèm cuốn, rèm sáo gỗ cao cấp, rèm Hàn Quốc, rèm sáo nhôm ST…

[*]Rèm cửa cho phòng ngủ chính phải đơn giản và tiện nghi nhất, nên cắt bỏ những chi tiết rườm rà. Bạn nên chọn rèm cửa đẹp khéo léo sao cho cách phối hợp màu sắc nhà cho tới tường và đồ trang trí nội thất hợp nhất

[*]Rèm cửa cho phòng thờ chung cư có diện tích nhỏ. Nếu phòng thờ riêng thì bạn có thể chọn các cách ngăn cách. Bạn có thể dùng rèm gỗ thông, rèm gỗ sồi hoặc rèm hạt nhựa…tuy nhiên nên đảm bảo khoảng cách không tiếp xúc quá gần nhang đèn dễ gây ra hỏa hoạn

[*]Rèm phòng tắm chung cư nên chọn những loại rèm có chất liệu chống ẩm, chống thấm, chống nước, bền màu với chất tẩy rửa và không bị nấm mốc. Do đó bạn có thể chọn cách loại rèm như rèm vải in tranh, rèm nhựa giả gỗ, rèm nhựa PVC…
[/list]
Nếu bạn cần sử dụng dịch vụ hãy đến với Minh Đăng. Chúng tôi sẽ tư vấn tỉ mỉ và giải đáp căn kẽ các thắc mắc của quý khách. Bạn có thể tham khảo các sản phẩm của chúng tôi tại website: www.remminhdang.com
 

memin, 31 phút trướcSửaBáo cáo
#1Trả lời

[/list]

[list=messageList]
[*]

Trích dẫn :

Trong vòng vài năm trở lại đây, cái tên Mitsubishi nổi lên như 1 hiện tượng, liên tiếp góp mặt trong hàng ngũ 10 mẫu xe bán chạy nhất tại Việt Nam. Chính vì thế, nhu cầu tìm mua các dòng xe thương hiệu này luôn được săn đón hàng đầu trên khắp mọi miền đất nước, trong đó có tại Đà Nẵng - thành phố đang phát triển nhất hiện nay.

Nếu bạn đang sống tại Đà Nẵng và đang tìm mua cho mình một chiếc Mitsubishi thương hiệu.

Mời bạn đến với thế giới xe Mitsubishi tại Mitsubishi Đà Nẵng, đại lý xe Mitsubishi chính hãng, nơi cung cấp, trưng bày hàng trăm các mẫu xe hơi Mitsubishi mới nhất hiện nay.

Cung cấp các dòng xe Mitsubishi chính hãng
Mitsubishi Daesco Đà Nẵng - đại lý Mitsubishi chính hãng – bán xe Mitsubishi chính hãng tại Đà Nẵng giá rẻ nhất thị trường.

Hiện tại Mitsubishi Daesco Đà Nẵng chuyên cung cấp các sản phẩm xe ô tô Mitsubishi theo tiêu chuẩn của Mitsubishi Việt Nam. Trong đó phải kể đến các dòng xe mang thương hiệu Mitsubishi Đà Nẵng nổi tiếng như: XPANDER, OUTLANDER, PAJERO SPORTS, BÁN TẢI TRITON, ATTRAGE, MIRAGE.

Không chỉ cung cấp các mẫu xe hơi Mitsubishi chất lượng cao. Mitsubishi Đà Nẵng còn phát triển gói dịch vụ chăm sóc hỗ trợ khách hàng tốt nhất. Để làm hài lòng mọi khách hàng quan tâm đến sản phẩm dịch vụ của chúng tôi.

Vì sao chọn lựa Mitsubishi Daesco Đà Nẵng?
Nhân viên chuyên nghiệp tận tâm
Đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp hiểu rõ về từng mẫu xe trong hệ thống để tư vấn bạn trọn vẹn các tính năng, công dụng, đặc tính kỹ thuật chi tiết của từng mẫu xe.

Tư vấn hỗ trợ tận tâm, chi tiết để mang đến sự hài lòng tuyệt đối cho mọi khách hàng.

Mitsubishi Đà Nẵng cam kết chất lượng và dịch vụ hậu mãi cùng giá bán tốt nhất cho khách hàng mua xe tại hãng.

Dịch vụ tuyệt vời:
Lái thử tận nhà - Chìa khóa trao tay, giao xe tận nhà

Hỗ trợ báo giá qua email

Uy tín:
Mitsubishi Daesco Đà Nẵng tự hào là đơn vị dẫn đầu trong phân phối các dòng xe Mitsubishi mới nhất và chất lượng nhất tại Việt Nam.

Mitsubishi Daesco Đà Nẵng khẳng định thương hiệu trên thị trường xe hơi bằng những dòng xe chất lượng cao với thiết kế mới nhất hiện nay.

Giá thành cạnh tranh:
Mitsubishi Daesco Đà Nẵng chuyên bán các mẫu xe Mitsubishi Đà Nẵng với giá cạnh tranh nhất trên thị trường. Chúng tôi tự tin là một trong những đại lý Mitsubishi cung cấp các dòng xe rẻ và chất lượng nhất Đà Nẵng.

Hỗ trợ mua xe trả góp ngân hàng lãi suất thấp, liên kết với nhiều ngân hàng giúp bạn có nhiều sự lựa chọn.

Các bạn tham khảo thông tin chi tiết tại website: mitsubishimotorsdanang.com.vn

Liên hệ với chúng tôi
Bạn muốn tậu cho mình một chiếc Mitsubishi mới nhất? Bạn mong muốn chọn mua những mẫu xe hơi Mitsubishi chất lượng nhất.

Hãy liên hệ ngay với chúng tôi:

Đại lý Mitsubishi chính hãng tại Đà nẵng.

HOTLINE BÁN HÀNG: 0901.958.258 (Mr. Tâm)

ĐỊA CHỈ: 51 Phan Đăng Lưu, P Hòa Cường Bắc, Q. Hải Châu, TP Đà Nẵng

WEBSITE: mitsubishimotorsdanang.com.vn

Chúng tôi rất sẵn sàng tư vấn và hỗ trợ các bạn!
 

memin, Thứ hai lúc 6:06 AMSửaBáo cáo
#1Trả lời

[/list]

#1


Viên uống giảm cân DHC Nhật Bản giúp tan mỡ bụng hiệu quả trong 20 ngày. Đặc biệt KHÔNG CÓ TÁC DỤNG PHỤ, KHÔNG LÀM ẢNH HƯỞNG SỨC KHỎE do viên uống giảm cân DHC , viên uống tan mỡ bung DHC chứa 100% các thành phần thảo dược tự nhiên, có bổ sung thêm vitamin B1, B2, B6 với công dụng giảm hấp thụ calories, tránh tích mở, đẩy mạnh quá trình trao đổi chất để đốt cháy nhiều calories.

Công dụng của Viên uống giảm cân DHC Nhật Bản:

• Tránh tích mỡ, giảm hấp thu calories trong thực phẩm hằng ngày.
  
• Tăng quá trình chuyển hóa, trao đổi chất để đốt cháy nhiều calories hơn, hiệu quả hơn.
  
• Giúp giảm cân và làm thon gọn cơ thể, lấy lại vóc dáng trẻ trung xinh đẹp.
  
• Không gây khó chịu cho cơ thể khi sử dụng
  
• Hoàn toàn tự nhiên không có tác dụng phụ.
  
  

[size]
Thành phần nguyên liệu trong Viên giảm cân DHC 20 ngày gồm:
Tinh thể cellulose, glycerin acid béo ester, silicon dioxide, vitamin B6, vitamin B2, vitamin B1 Coleus Forskohlii chiết xuất bột, coleus Forskohlii chiết xuất, dextrin...
Chi tiết xem tại đấy : https://mypham-nhatban.com/vien-uong-giam-can-dhc-nhat-ban-tan-mo-bung-hieu-qua-trong-20-ngay.html
[/size]

[size=18]Thảm Tập Yoga - Thảm Tập Thể Dục 2018 bền đẹp tại shop thể thao 360[/size]
✅ Thể thao 360 bán thảm tập yoga, thảm yoga , thảm định tuyến, thảm tập thể dục ✅chất lượng + ✅giá rẻ . Giúp bạn tập yoga hiệu quả , an toàn và tập được nhiều bài tập yoga từ cơ bản đến nâng cao ngay tại nhà hoặc ở phòng tập . Địa chỉ bán thảm tập gym, đồ tập yoga uy tín số #1 tại Hà Nội, tpHCM, Đà Nẵng, Hải Phòng và các tỉnh trên toàn quốc . Hotline 0984.187.697 - 0983.24.07.17

[size=18]Thể thao 360 cung cấp các bài tập yoga giúp bạn tập yoga hiệu quả ngay tại nhà.[/size]
✅ Thể thao 360 cung cấp các bài viết liên qua đến hướng dẫn sử dụng  dụng cụ yoga, aerobic, thể dục thẩm mỹ  …dụng cụ tập luyện

✅ Thể thao 360 cung cấp các bài viết liên qua đến cách tập luyện , phương pháp tập luyện thể hình , tập GYM , yoga , aerobic , võ thuật , các môn thể thao để giúp mọi người nâng cao sức khỏe , cải thiện vóc dáng phục vụ cuộc sống tốt hơn .

[size=18]Găng Tay Đấm Bốc, Găng Boxing, găng tay đấm bốc hở ngón bền đẹp giúp bạn tập luyện Boxing, Muay Thai, Kickfit [/size]
✅ Thể thao 360 bán Găng Tay Đấm Bốc, Găng Boxing, găng tay đấm bốc hở ngón, Găng tay MMA  ✅chất lượng + ✅giá rẻ . Địa chỉ bán đồ tập võ thuật boxing uy tín số #1 tại Hà Nội, tpHCM, Đà Nẵng, Hải Phòng và các tỉnh trên toàn quốc . Hotline 0984.187.697 - 0983.24.07.17

✅ Thể thao 360 cung cấp các bài viết liên qua đến hướng dẫn sử dụng bao cát đấm bốc, Trụ đấm bốc để nền, giá treo bao cát, găng tay đấm bốc, băng quấn tay, bóng phản xạ, đích đấm đá các loại  …dụng cụ tập luyện Boxing, Muay Thai, Kickfit...

✅ Thể thao 360 cung cấp các bài viết liên qua đến cách tập luyện , phương pháp tập luyện thể hình , tập GYM , yoga , aerobic , võ thuật , các môn thể thao để giúp mọi người nâng cao sức khỏe , cải thiện vóc dáng phục vụ cuộc sống tốt hơn .

[size=18]Găng Tay Đấm Bốc, Găng Boxing, găng tay đấm bốc hở ngón bền đẹp giúp bạn tập luyện Boxing, Muay Thai, Kickfit [/size]

✅ Thể thao 360 bánGăng Tay Đấm Bốc, Găng Boxing, găng tay đấm bốc hở ngón, Găng tay MMA  ✅chất lượng + ✅giá rẻ . Địa chỉ bán đồ tập võ thuật boxing uy tín số #1 tại Hà Nội, tpHCM, Đà Nẵng, Hải Phòng và các tỉnh trên toàn quốc . Hotline 0984.187.697 - 0983.24.07.17
✅ Thể thao 360 cung cấp các bài viết liên qua đến hướng dẫn sử dụng bao cát đấm bốc, Trụ đấm bốc để nền, giá treo bao cát, găng tay đấm bốc, băng quấn tay, bóng phản xạ, đích đấm đá các loại  …dụng cụ tập luyện Boxing, Muay Thai, Kickfit...
✅ Thể thao 360 cung cấp các bài viết liên qua đến cách tập luyện , phương pháp tập luyện thể hình , tập GYM , yoga , aerobic , võ thuật , các môn thể thao để giúp mọi người nâng cao sức khỏe , cải thiện vóc dáng phục vụ cuộc sống tốt hơn .

#Trang trí nội thất đẹp với thảm trải sàn giá rẻ, thảm sofa cao cấp, thảm nhà bếp, thảm văn phong...

Hiện nay, trên thị thường có rất nhiều đơn vị bán thảm trản sàn, thảm sofa phòng khách, thảm trang trí ... Chỉ cần một vài cụm từ tìm kiếm như: tham trai san, thảm trải sàn giá rẻ, thảm trải sàn tphcm, thảm lót sàn, thảm phòng khách, thảm trang trí, thảm ofa, thảm bàn trà... là bạn có thể tìm thấy vô số các loại hình dịch vụ bán thảm trải sànở tphcm. Nhưng làm sao để lựa chọn được một địa chỉ bán thảm trải sàn uy tín, giá tốt ? Muốn lựa chọn được địa chỉ cung cấp thảm trải sàn uy tín và tốt nhất ở tphcm, các bạn cần phải trả lời được câu hỏi:

1. Điều bạn mong muốn nhất là gì khi mua thảm trải sàn ?
   
2. Bạn muốn mua thảm trải sàn như nào ?
   
3. Giá thảm trải sàn ở đó có được tốt nhất chưa ?
   
4. Dịch vụ có của đơn vị đó ra sao có chuyên nghiệp hay không ?
   
5. Thảm trải sàn có đúng chất lượng như quảng cáo không ?
   

#Thảm trải sàn Minh Quân là một địa chỉ chuyên cung cấp thảm trải sàn uy tín giá tốt nhất tại TPHCM như:

• Thảm trang trí phòng khách: thảm tấm sofa, thảm tấm 3d, thảm tấm lông xù, thảm len tự nhiên, thảm len thông dụng, thảm xù trơn, thảm bàn trà...
  
• Thảm trang trí phòng ngủ: Thảm tấm, thảm lông xù, thảm len, thảm trơn, thảm len phòng ngủ, thảm dệt từ sợi nhân tạo...
  
• Thảm nhà bếp: những tấm thảm có hình hoa văn đồ ăn, con vật và thảm chùi chân chống trơn trượt trong nhà bếp
  
• Thảm phòng tăm: những tấm thảm nhựa gai, thảm chống trơn, thảm hút nước...
  
• Thảm văn phòng: thảm trải nền văn phòng như thảm indo, tham malaysia, thảm ấn độ, thảm mỹ, thảm thổ nhĩ kì...
  
• Thảm hành lang khách sạn, thảm cầu thang: những tấm thảm có kích thước dài trải dọc hành lang, cầu thang với họa tiết hoa văn đẹp...
  
• Thảm hội chợ: thường là thảm trung quốc giá rẻ sử dụng 1 hoặc 2 3 lần
  

#Mua thảm trải sàn tại thảmrèm.com là bạn đến với Địa chỉ bán thảm trải sàn giá tốt và uy tín nhất tại TPHCM.

Minh Quân không ngừng lỗ lực cải thiện chất lượng dịch vụ để mang lại cho khách hàng dịch vụ tốt nhất, chất lượng thảm tốt nhất và giá cả khi mua thảm trải sàn của chúng tôi cũng phải tốt nhất. Nhằm mang lại cho quý khách hàng sự hài lòng nhất khi mua thảm trải sàn của chúng tôi. Để có giá tốt nhất chúng tôi trực tiếp nhập khảu thảm trải sàn từ ấn độ, thái lan, indonesia, trung quốc... nen khi cung cấp thảm ra thị trường chúng tôi tin chắc giá cũng đã là tốt nhất ở tphcm. bạn có thể tìm mua lựa chọn các đơn vị khác cung cấp thảm trải sàn, nhưng các đơn vị đó thường cũng có những đơn vị lấy thảm của chúng tôi để cung cấp cho khách hàng nên có thể giá sẽ không được tốt như mua thảm trực tiếp tại ThảmRèm.com - Minh Quân.

Tại sao là đơn vị bán thảm trải sàn uy tín?

Ra đời từ những năm 2009 đến nay, với gần 10 năm trong ngành cung cấp thảm trải sàn ở tphcm và lân cận, chúng tôi cũng đã cung cấp thảm trải sàn cho hàng vạn khách hàng trên địa bàn tphcm, bình dương, đồng nai... và luôn được khách hàng hài lòng về chất lượng thảm trải sàn cũng như dịch vụ. Cũng chưa có bất kì một khách hàng nào mua thảm trải sàn của Minh quân mà để lại những coment ko ưng ý. Với đội ngũ kĩ thuật trải thảm lâu năm, nhân viên tư vấn nhiệt tình chu đáo, mang mẫu thảm trải sàn đến tân nơi tư vấn chỉ trong ít phút sau khi nhận cuộc gọi của khách hàng. Chắc chắn chúng tôi sẽ làm hài lòng bạn khi chọn mua thảm tại Minh Quân vì chúng tôi đã làm hài lòng hàng ngàn khách hàng khác rồi.

# Mách nhỏ bạn: Bí quyết chọn thảm trải sàn cho không gian sống

Thảm trải sàn giá rẻ, thảm trang trí không chỉ giúp ngôi nhà trở nên ấm áp hơn mà còn đem đến không gian tươi mới trong nội thất và thể hiện đẳng cấp trong ngôi nhà. Theo thời gian, tấm thảm trải sànngày càng được gia chủ và các nhà thiết kế nội thất chú ý tới. Mang đến sự ấm áp cho đôi bàn chân, thảm trải sàn còn tạo ra bộ mặt mới cho căn phòng, thể hiện được gu thẩm mỹ của gia chủ, đặc biệt có thể che giấu được những “khuyết điểm” của sàn nhà và và tôn lên vẻ đẹp của các đồ nội thất khác như việc sự dụng thảm trải sàn đặt dưới các bộ bàn ghế sofa khiến không gian phòng khách trở lên sang trọng lịch sự.
Không gian nhà bạn sẽ trở nên sang trong và hiện đại, tinh tế và cao cấp hơn khi đến với thảm trải sànThamrem.com , các sản phẩm của chúng tôi luôn đa dạng về màu sắc, phong phú về kiểu dáng thời trang, bền đẹp cùng thời gian.

#1 Đối với không gian phòng khách

"Thảm sofa phòng khách"
Phòng khách là nơi đón tiếp khách đến chơi nhà và cũng đồng thời thường là nơi đặt chân và nghỉ ngơi đầu tiên khi trở về nhà của gia chủ. Phòng khách thường được thiết kế đồ nội thất sang trọng như  ghế sofa phòng khách, bàn trà, tivi… Vì thế, chọn thảm trải sàn cho không gian phòng khách là rất quan trọng. Bởi sự hài hòa các mảng màu trong thiết kế nội thất sẽ tôn lên vẻ đẹp và sang trọng của không gian. Khách đến chơi nhà sẽ ngưỡng mộ và vị nể gia chủ cũng từ đây. Và chính nó cũng mang đến cảm giác thư giãn, thoải mái nhất cho gia chủ khi bước chân về nhà.
Bởi vậy, tùy thuộc điều kiện kinh tế và vẻ đẹp hiện hữu của không gian phòng khách nhà mình, đừng coi thường thảm trải sàn chỉ là vật “lót chân”. Hãy lựa chọn chất liệu tốt nhất hoặc độc đáo nhất có thể cho thảm trải sàn tương xứng với “tầm vóc” của những thiết kế nội thất phòng khách. Có thể chọn chất liệu thảm trải sàn từ lông cừu, len hay cói với màu đơn hoặc phối màu phá cách cùng họa tiết hoa văn độc đáo.
Ngoài ra, với những phòng khách có diện tích nhỏ, gia chủ có thể trải toàn bộ thảm cho sàn. Còn đối với không gian rộng, có thể chỉ sử dụng thảm trải sàn cho khu vực đặt bàn ghế tiếp khách.

#2 Đối với không gian phòng ngủ Thảm phong ngủ

Phòng ngủ là không gian thân mật, riêng tư  của các thành viên trong gia đình. Lúc này, việc chọn thảm trải sàn không chỉ hài hòa với nội thất phòng ngủ mà quan trọng hơn là phù hợp với lứa tuổi và sở thích của chủ nhân căn phòng. Bởi không gian phòng ngủ là nơi các thành viên được tự do “phá cách”. Đặc biệt là phòng ngủ của cặp vợ chồng, việc chọn thảm trải sàn độc, lạ và nhiều khi tương phản với đồ nội thất nhưng có thể làm “nóng” bầu không khí căn phòng thì cũng hoàn toàn được khuyến khích. Đừng quá cứng nhắc theo khuôn mẫu sẽ gây cảm giác tẻ nhạt.
Với khí hậu mùa thu đông, phòng ngủ nên được lựa chọn chất liệu thảm trải sàn bằng lông cừu hoặc len để tạo hơi ấm cho đôi chân. Mùa hè, thảm trải sàn có thể đổi sang chất liệu cói.

#3 Đối với không gian phòng ăn

Với không gian này, thảm trải sàn cần có màu sắc của sự tươi mới để tạo cảm giác ngon miệng. Không nên chọn thảm với những màu nhạt nhòa không rõ nét, dễ tạo cảm giác ảm đạm, thiếu sức sống. Đây cũng là một không gian chung gắn kết các thành viên trong bữa ăn gia đình nên cũng cần chọn thảm trải sàn hài hòa với nội thất và hợp với gu thẩm mỹ chung. Thảm nhà bếp
Tuy chỉ là vật trang trí nội thất rất nhỏ nhưng nếu chọn thảm trải sàn phù hợp từng không gian trong căn nhà sẽ làm tôn thêm vẻ đẹp của không gian, tạo thêm sự nồng ấm và gắn kết tình cảm các thành viên trong gia đình.
Xem các mẫu thảm trải sàn bên dưới
Trên đay là một vài gợi ý nhỏ chọn thảm trải sàn cho không gian nhà bạn, Quý khách hàng có nhu cầu mua thảm trải sàn xin liên hệ:
Thảm rèm Minh Quân.
Địa chỉ: 89 Nguyễn Đức Thuận - Phường 13 - Quận Tân Bình  CN2: 72/20 Ngô Tất Tố - Phường 19 - Q.Bình Thạnh
Điện Thoại: 08.66865097 - 0902476567                                                         Điện Thoại: 0968054567- 0902476567
Di động: 0968054567

#Những mẫu thảm sofa trải sàn phòng khách mới nhất tại Minh Quân

Những năm trở lại đây, người ta biết đến thảm sofa như một nguyên liệu trang trí không thể thiếu trong các thiết kế kiến trúc về nhà ở. Đây là cách thức để người ta có thể biến không gian sinh hoạt của gia đình trở lên ấm cúng và sang trọng hơn.
Tuy nhiên không chỉ dừng lại ở viêc khai thác tính năng làm đẹp của thảm mà người ta con khai thác tính năng an toàn của nó nữa. Mỗi tấm thảm sofa phòng khách còn được coi là một công cụ bảo vệ bé yêu trong các gia đình. Thảm sofa trải sàn phòng khách, hay gọi cách khác là thảm bàn trà có rất nhiều kiểu dáng mẫu mã chất liệu khác nhau, việc lựa chọn tấm thảm sofa phù hợp với không gian nhà bạn cũng không hề dễ dàng chút nào. Chúng tôi xin mách nhỏ quý khách hàng:

#Cách để chọn Thảm sofa cho phòng khách mà không lo bị lệch tông

Mỗi thiết kế nhà ở khác nhau đều có những cách để tạo điểm nhấn khác nhau. Nhưng bất kể thiết kế nào cũng lấy phòng khách là tâm điểm và được quan tâm và chăm chút sao cho nổi bật nhất. Cũng chính bởi nơi đây dùng để sinh hoạt chung và tiếp khách có thể nó là bộ mặt của ngôi nhà.

#1. Chọn Thảm sofa Theo ý tưởng của Công Ty Thiết Kế :

Bạn đang có ý định mua thảm sofa cho nhà mình dựa theo mô phỏng của công ty thiết kế. Với trường hợp này thật dễ dàng cho bạn, hãy dựa theo thiết kế ấy để chọn màu sắc và phong cách cho chúng. Tuy nhiên, thường những hình ảnh ở đó chỉ mang tính định hình chứ không có những mẫu thảm sofa như vậy ở bên ngoài. Bạn có thể sử dụng hình ảnh đó để tìm kiếm những sản phẩm tương tự phù hợp nhất

#2. Chọn thảm sofa theo ý tưởng của bạn

Theo kinh nghiệm của chúng tôi nhận thấy rất dễ bị lệch tông màu hay nói cách khác là không phù hợp với bộ ghế sofa. Bởi lẽ các bạn chỉ chọn những tấm thảm sofa mình thích mà không dựa theo nền chính của bộ bàn ghế sofa và phòng khách.
Xin mách bạn một số bảng màu phù hợp để tránh bị lệch tông.

• Với màu lạnh ( xám bạc, xám lông chuột..) thì nên chọn thảm sofa có màu lạnh hoặc trung tính
  
• Với gam màu ấm thì có loại thảm màu kem,nâu.. Hoặc ít nhất cũng phải có sự kết hợp của một trong những màu đó.
  

Chắc hẳn bạn đã có cái nhìn rõ hơn và không lo sẽ chọn sai màu thảm trang trí sofa phòng khách qua những thông tin ở trên.
Bạn cần tư vấn thêm cũng như đặt mua mẫu thảm sofa phòng khách hãy liên hệ:
Thảm rèm Minh Quân.
Địa chỉ: 89 Nguyễn Đức Thuận - Phường 13 - Quận Tân Bình
Hotline: 0968054567 - Rất hận hạnh được phục vụ

Nhớ Tết Quê Nhà (theo Thể Phú Ðường Luật)
Cung Diễm

#1
(theo thể Phú Ðường Luật)

Năm tháng tên bay
thời gian thoi dệt
Xuân, vừa xuân đó, lúi húi sang xuân
Tết, mới tết đây, loay hoay lại tết!
Thầm nghĩ:
Thưởng xuân vui quá là vui
Lo tết mệt càng thấm mệt!
Nay:
Nơi đất lạ, tha hương ký túc, sầu đong dễ hết!
Nhớ lại:
Tưởng tết vui ngày cũ, đóa mai vàng, giò cúc thắm,
ngát nhà trầm quyện thiêng liêng,
Nhớ Xuân biếc năm xưa, câu đối đỏ, bánh chưng xanh,
khắp chốn tình gieo thắm thiết.
Nào là:
Sân ngõ khang trang
Cửa nhà sơn phết
Kẻ sành gia chánh thì mứt bí gừng
Người yêu nữ công lại bánh in bánh tét
Xóm trên oang oát gà kêu
Miệt dưới phì phò lợn éc
Nổ đì độp, sân hồng xác pháo, lũ trẻ bi bô
Nhịp đong đưa, lá biếc um cành, đàn chim ríu rít
Se sua ba bữa tết, quần tây dài, giày vải trắng, trẻ càng tươm tất dễ coi
Ăn diện mấy ngày Xuân, khăn lượt đội, áo dài thâm,
già lại chững chàng ra phết.
Suốt năm dài vất vả, áo mỏng trôn, quần đầu gối,
nhọc nhằn mưa nắng bốn mùa
Ba ngày tết thong dong, chạy hoa thắm, chén trà thơm,
thưởng thức hương Xuân một tiết
Thăm hàng xóm, chúc nhau thịnh vượng, bánh mứt chào mời
Viếng bà con cầu được an khang, rượu trà đãi thết
Thân bằng nghĩa lại chặt bền
Quyến thuộc tình thêm khắng khít
Mỹ tục trời Nam
Thuần phong nước Việt
Lễ ngàn thuở trường tồn
Nếp cũ muôn đời bất diệt.
Thế mà nay:
Bon chen nơi khách địa, ngày đi làm, tối đi học,
âu lo nhĩa tết chán phèo!
Quần quật chốn tha hương, giờ là bạc, phút là tiền,
hờ hững tình Xuân nhạt thếch!
Thôi thì đành:
Phú Ðường Luật ngâm nga mấy vận, lếu láo mừng Xuân
Rượu Huých Ky nhấm nháp vài chung, gật gù đón tết!
Cung Diễm

Hịch Tướng Sĩ
Trần Hưng Đạo

#1

Ta thường nghe: Kỷ Tín đem mình chết thay, cứu thoát cho Cao Ðế; Do Vu chìa lưng chịu giáo, che chở cho cho Chiêu Vương; Dự Nhượng nuốt than, báo thù cho chủ; Thân Khoái chặt tay để cứu nạn cho nước. Kính Ðức một chàng tuổi trẻ, thân phò Thái Tông thoát khỏi vòng vây Thái Sung; Cảo Khanh một bầy tôi xa, miệng mắng Lộc Sơn, không theo mưu kế nghịch tặc. Từ xưa các bậc trung thần nghĩa sĩ, bỏ mình vì nước, đời nào chẳng có? Ví thử mấy người đó cứ khư khư theo thói nhi nữ thường tình thì cũng đến chết hoài ở xó cửa, sao có thể lưu danh sử sách cùng trời đất muôn đời bất hủ được?
Các ngươi vốn dòng võ tướng, không hiểu văn nghĩa, nghe những chuyện ấy nửa tin nửa ngờ. Thôi việc đời trước hẵng tạm không bàn. Nay ta lấy chuyện Tống, Nguyên mà nói: Vương Công Kiên là người thế nào? Nguyễn Văn Lập, tỳ tướng của ông lại là người thế nào? Vậy mà đem thành Ðiếu Ngư nhỏ tày cái đấu đương đầu với quân Mông Kha đường đường trăm vạn, khiến cho sinh linh nhà Tống đến nay còn đội ơn sâu! Cốt Ðãi Ngột Lang là người thế nào? Xích Tu Tư tỳ tướng của ông lại là người thế nào? Vậy mà xông vào chốn lam chướng xa xôi muôn dặm đánh quỵ quân Nam Chiếu trong khoảng vài tuần, khiến cho quân trưởng người Thát đến nay còn lưu tiếng tốt!
Huống chi, ta cùng các ngươi sinh ra phải thời loạn lạc, lớn lên gặp buổi gian nan. Lén nhìn sứ ngụy đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn tấc lưỡi cú diều mà lăng nhục triều đình; đem tấm thân dê chó mà khinh rẻ tổ phụ. Ỷ mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa để phụng sự lòng tham khôn cùng; khoác hiệu Vân Nam Vương mà hạch bạc vàng, để vét kiệt của kho có hạn. Thật khác nào đem thịt ném cho hổ đói, tránh sao khỏi tai họa về sau.
Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ giận chưa thể xả thịt, lột da, ăn gan, uống máu quân thù; dẫu cho trăm thân ta phơi ngoài nội cỏ, nghìn thây ta bọc trong da ngựa, cũng nguyện xin làm.
Các ngươi ở lâu dưới trướng, nắm giữ binh quyền, không có mặc thì ta cho áo; không có ăn thì ta cho cơm. Quan thấp thì ta thăng tước; lộc ít thì ta cấp lương. Ði thủy thì ta cho thuyền; đi bộ thì ta cho ngựa. Lâm trận mạc thì cùng nhau sống chết; được nhàn hạ thì cùng nhau vui cười. So với Công Kiên đãi kẻ tỳ tướng, Ngột Lang đãi người phụ tá, nào có kém gì?
Nay các ngươi ngồi nhìn chủ nhục mà không biết lo; thân chịu quốc sỉ mà không biết thẹn. Làm tướng triều đình đứng hầu quân man mà không biết tức; nghe nhạc thái thường đãi yến sứ ngụy mà không biết căm. Có kẻ lấy việc chọi gà làm vui; có kẻ lấy việc cờ bạc làm thích. Có kẻ chăm lo vườn ruộng để cung phụng gia đình; có kẻ quyến luyến vợ con để thỏa lòng vị kỷ. Có kẻ tính đường sản nghiệp mà quên việc nước; có kẻ ham trò săn bắn mà trễ việc quân. Có kẻ thích rượu ngon; có kẻ mê giọng nhảm. Nếu bất chợt có giặc Mông Thát tràn sang thì cựa gà trống không đủ đâm thủng áo giáp của giặc; mẹo cờ bạc không đủ thi hành mưu lược nhà binh. Vườn ruộng nhiều không chuộc nổi tấm thân ngàn vàng; vợ con bận không ích gì cho việc quân quốc. Tiền của dẫu lắm không mua được đầu giặc; chó săn tuy hay không đuổi được quân thù. Chén rượu ngọt ngon không làm giặc say chết; giọng hát réo rắt không làm giặc điếc tai. Lúc bấy giờ chúa tôi nhà ta đều bị bắt, đau xót biết chừng nào! Chẳng những thái ấp của ta không còn mà bổng lộc các ngươi cũng thuộc về tay kẻ khác; chẳng những gia quyến của ta bị đuổi mà vợ con các ngươi cũng bị kẻ khác bắt đi; chẳng những xã tắc tổ tông ta bị kẻ khác giày xéo mà phần mộ cha ông các ngươi cũng bị kẻ khác bới đào; chẳng những thân ta kiếp này chịu nhục đến trăm năm sau tiếng nhơ khôn rửa, tên xấu còn lưu, mà gia thanh các ngươi cũng không khỏi mang danh là tướng bại trận. Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui chơi thỏa thích, phỏng có được chăng?
Nay ta bảo thật các ngươi: nên lấy việc đặt mồi lửa dưới đống củi nỏ làm nguy; nên lấy điều kiềng canh nóng mà thổi rau nguội làm sợ. Phải huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên, khiến cho ai nấy đều giỏi như Bàng Mông, mọi người đều tài như Hậu Nghệ, có thể bêu đầu Hốt Tất Liệt dưới cửa khuyết, làm rữa thịt Vân Nam Vương ở Cảo Nhaị Như thế chẳng những thái ấp của ta mãi mãi vững bền mà bổng lộc các ngươi cũng suốt đời tận hưởng; chẳng những gia thuộc ta được ấm êm giường nệm, mà vợ con các ngươi cũng trăm tuổi sum vầy; chẳng những tông miếu ta được hương khói nghìn thu mà tổ tiên các ngươi cũng được bốn mùa thờ cúng; chẳng những thân ta kiếp này thỏa chí, mà đến các ngươi, trăm đời sau còn để tiếng thơm; chẳng những thụy hiệu ta không hề mai một, mà tên họ các ngươi cũng sử sách lưu truyền. Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi không muốn vui chơi, phỏng có được không?
Nay ta chọn lọc binh pháp các nhà hợp thành một tuyển, gọi là Binh Thư Yếu Lược. Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời ta dạy bảo, thì trọn đời là thần tử; nhược bằng khinh bỏ sách này, trái lời ta dạy bảo thì trọn đời là nghịch thù.
Vì sao vậy? Giặc Mông Thát với ta là kẻ thù không đội trời chung, mà các ngươi cứ điềm nhiên không muốn rửa nhục, không lo trừ hung, lại không dạy quân sĩ, chẳng khác nào quay mũi giáo mà xin đầu hàng, giơ tay không mà chịu thua giặc. Nếu vậy, rồi đây, sau khi dẹp yên nghịch tặc, để thẹn muôn đời, há còn mặt mũi nào đứng trong cõi trời che đất chở này nữa?
Cho nên ta viết bài hịch này để các ngươi hiểu rõ bụng ta."

Chú thích:

· Kỷ Tín: tướng của Hán Cao Tổ Lưu Bang. Khi Lưu Bang bị Hạng Vũ vây ở Huỳnh Dương, Kỷ Tín giả làm Hán Cao Tổ ra hàng, bị Hạng Vũ thiêu chết. Hán Cao Tổ nhờ thế mới thoát được.
· Do Vu: tướng của Sở Chiêu Vương thời Xuân Thu. Theo Tả Truyện, Sở Chiêu Vương bị nước Ngô đánh phải lánh sang phương Ðông, một đêm bị cướp vây đánh. Do Vu đã chìa lưng ra đỡ giáo cho vua mình.
· Dự Nhượng: gia thần của Trí Bá thời Chiến Quốc. Trí Bá bị Triệu Tương Tử giết, Dự Nhượng bèn nuốt than cho khác giọng đi, giả làm hành khất, mưu giết Tương Tử để báo thù cho chủ.
· Thân Khoái: quan giữ ao cá của Tề Trang Công thời Xuân Thu. Trang Công bị Thôi Trữ giết, Thân Khoái bèn chết theo chủ.
· Kính Ðức: tức Uất Trì Cung đời Ðường. Khi Ðường Thái Tông (bấy giờ còn là Tần Vương Lý Thế Dân) bị Vương Thế Sung vây, ông đã lấy mình che chở, hộ vệ cho Thái Tông chạy thoát.
· Cảo Khanh: họ Nhan, một bề tôi trung của nhà Ðường. Khi An Lộc Sơn nổi loạn, đánh đuổi Ðường Huyền Tông và Dương Quý Phi, ông đã cả gan chưởi mắng An Lộc Sơn và bị cắt lưỡi.
· Vương Công Kiên: tướng tài nhà Tống, giữ Hợp Châu, lãnh đạo quân dân Tống cầm cự với quân Mông Cổ do Mông Kha chỉ huy ở núi Ðiếu Ngư suốt bốn tháng trời. Mông Kha cuối cùng bị loạn tên chết, quân Mông Cổ đành phải rút lui.
· Ðiếu Ngư: tên ngọn núi hiểm trở ở Tứ Xuyên, ba mặt nhìn xuống sông. Ðời Tống, Dư Giới đắp thành ở đó.
· Mông Kha: tức Mongka, anh của Nguyên Thế Tổ Hốt Tất Liệt, làm Ðại Hãn Mông Cổ từ năm 1251. Mông Kha trực tiếp chỉ huy cuộc viễn chinh sang Trung Quốc và các nước phía Ðông. Ông bị tử trận năm 1259 dưới chân thành Ðiếu Ngư trong cuộc vây hãm đội quân Tống do Vương Công Kiên chỉ huy.
· Cốt Ðãi Ngột Lang: tức Uriyangqadai, tướng giỏi của Mông Cổ, con của viên tướng nổi tiếng Subutai. Cốt Ðãi Ngột Lang nhận lệnh của Mông Kha, cùng Hốt Tất Liệt đánh chiếm nước Nam Chiếu. Cốt Ðãi Ngột Lang cũng là viên tướng chỉ huy đạo quân Mông Cổ xâm lược Ðại Việt lần thứ nhất (1258).
· Xích Tu Tư: chép Xích theo Hoàng Việt Văn Tuyển. Ðại Việt Sử Ký Toàn Thư chép Cân. Hai chữ gần giống nhau, không biết quyển nào chép nhầm. Hiện nay, chưa có tài liệu nào nói gì về viên tướng này, và việc khôi phục lại tên Mông Cổ từ Hán tự cũng không phải là chuyện đơn giản.
· Nam Chiếu: nước nhỏ nằm ở khoảng giữa tỉnh Tứ Xuyên và Vân Nam ngày nay; thủ đô là Ðại Lý, thuộc Vân Nam.
· Hốt Tất Liệt: tức Qubilai, em ruột và là tướng của Mông Kha. Sau khi Mông Kha tử trận ở Ðiếu Ngư, Hốt Tất Liệt tự xưng làm Ðại Hãn ở Khai Bình, khiến xảy ra cuộc nội chiến tranh giành ngôi báu với em ruột là Ariq-Buka. Năm 1264, Ariq-Buka đầu hàng, Hốt Tất Liệt bèn dời đô về Yên Kinh (tức Bắc Kinh ngày nay), xưng Nguyên Thế Tổ, lập nên nhà Nguyên.
· Vân Nam Vương: tức Hugaci hay Thoát Hoan, con ruột Hốt Tất Liệt, được phong làm Vân Nam Vương năm 1267 với nhiệm vụ khống chế các dân tộc thiểu số vùng này cũng như mở rộng biên cương nhà Nguyên về phía Nam. Thoát Hoan là người chỉ huy quân Nguyên xâm lược Ðại Việt lần thứ hai năm 1285 và lần thứ ba năm 1287-1288.
· Nghìn thây ta bọc trong da ngựa: điển tích lấy từ câu nói của viên tướng khét tiếng Mã Viện đời Hán chép trong Hậu Hán Thư (Ðại trượng phu dương tử ư cương trường, dĩ mã cách khỏa thi nhĩ: Bậc đại trượng phu nên chết ở giữa chiến trường, lấy da ngựa mà bọc thây.)
· Thái thường: tên loại nhạc triều đình dùng trong những buổi tế lễ quan trọng ở tông miếu. Bấy giờ là thời kỳ ngoại giao căng thẳng giữa ta và quân Nguyên, trong những buổi yến tiệc tiếp sứ Nguyên, triều đình nhà Trần nhiều khi phải buộc dùng đến nhạc thái thường để mua vui cho sứ giả. Trần Quốc Tuấn xem đó là một điều nhục nhã.
· Thái ấp: phần đất vua Trần phong cho các vương hầu.
· Ðặt mồi lửa dưới đống củi nỏ: từ câu văn trong Hán Thư (phù bão hỏa, thố chi tích tân chi hạ nhi tẩm kỳ thượng, hỏa vị cập nhiên nhân vị chi an. Ôm mồi lửa, đặt dưới đống củi rồi nằm lên trên, lửa chưa kịp cháy vẫn cho là yên.)
· Kiềng canh nóng mà thổi rau nguội: xuất xứ từ một câu văn trong Sở Từ trừng ư canh nhi xuy tê hề. Người bị bỏng vì canh nóng, trong lòng đã e sợ sẵn, dù gặp rau nguội đi nữa, cũng vẫn thổi như thường.
· Bàng Mông: danh tướng đời nhà Hạ, có tài bắn cung trăm phát trăm trúng.
· Hậu Nghệ: một nhân vật bắn cung giỏi nữa trong thần thoại Trung Quốc.
· Cảo Nhai: nơi trú ngụ của các vua chư hầu khi vào chầu vua Hán ở Trường An.
· Mãi mãi vững bền: nguyên văn chữ Hán là vĩnh vi thanh chiên. Sách Thế Thuyết chép chuyện Vương Tử Kính đêm nằm ngủ thấy bọn trộm vào nhà sạch sành sanh vét mọi vật. Ông từ tốn bảo chúng rằng: cái nệm xanh (thanh chiên) này là đồ cũ của nhà ta, các ngươi làm ơn để lại. Tác giả dùng điển tích này để chỉ những của cải được lưu truyền từ đời này sang đời khác.
· Binh Thư Yếu Lược: tức Binh Gia Diệu Lý Yếu Lược, nay đã thất truyền. Tác phẩm với đầu đề tương tự được lưu truyền hiện nay không phải là văn bản thực thụ, trong đó có vài đoạn chép các trận đánh thời Lê Nguyễn sau này.
· Dẹp yên nghịch tặc: nguyên văn chữ Hán là bình lỗ chi hậụ Các dịch giả Dương Quảng Hàm, Trần Trọng Kim đoán Bình Lỗ là tên đất ở đâu đó vùng Phù Lỗ thuộc tỉnh Vĩnh Phú ngày nay. Ở đây, chúng tôi theo Ngô Tất Tố và Phan Kế Bính dịch thoát là bình định nghịch tặc nói chung.

Ðại Việt Sử Thi 26 - 30
Hồ Ðắc Duy

#1
QUYỂN HAI MƯƠI SÁU

THÀNH LẬP LIÊN BANG ÐÔNG DƯƠNG

Pháp muốn chia Ðông Dương từng mảnh
Việc đầu tiên là đến Trung Hoa
Thiên Tân ký kết nghị hòa(1884)
Bắt tay Trung Quốc, buộc ta hết đường

Rồi quay sang Cao Miên dụ dỗ
Bảo nước này nên phải nghe theo
Ðông Dương liên kết lợi nhiều
Pháp quốc bảo trợ nên vào liên bang


Norodom nghe Tây bày chước
Ký vào tờ hiệp ước Kim Biên(1884)
Từ đây đất nước Cao Miên
Do tay người Pháp nắm quyền quốc gia

Qua Ai Lao đặt tòa lãnh sự
Cử Pavie đại sứ lên đường(1887)
Oumkham Vạn Tượng quốc vương
Nghe lời đại sứ đất nhường cho Tây

Kể từ đây, Ðông Dương thuộc Pháp
Chúng đem quân trấn áp khắp vùng
Ðầm lầy, sơn cốc lục sùng
Ra tay vơ vét vô cùng dã man

Cái “Liên Bang Ðông Dương”thuộc Pháp
Là ý đồ đã được thực dân
Aạm mưu thôn tính lần lần
Cướp quyền, giành đất, tranh phần giử dân

Không che mắt được dân trong nước
Là những người hiểu được nỗi đau
Chung tiền, góp sức cùng nhau
Khắp nơi hưởng ứng phong trào Văn Thân

Giết giáo dân muôn phần tàn bạo
Bởi vài người có đạo làm sai
Nên dân hận bọn theo Tây
Cam lòng cho lũ cướp này chỉ huy

ƠƯ Nam, Ngãi cũng như Bình Ðịnh
Ðội nghĩa binh chận đánh giáo dân
Giết ngay linh mục Dupont
Porier, chung với Guégran tử hình

Nhiều tín đồ phải đành lánh nạn
Bị giết oan hai vạn giáo dân
Bên Lương, bên Giáo tranh phân
Nồi da xáo thịt vô ngần đau thương

Người thủ lợi là phường xâm lươc
Ðào hố sâu ngăn bước hai bèn
Nhân dân nào sống được yên
Aạm mưu nham hiểm, ngày thêm rõ ràng

HÀM NGHI HOÀNG ÐẾ ( 1884-1888)

Vua Kiến Phúc ,năm Thân tạ thế(1884)
Ðưa Ưng Lịch vào thế ngôi vua
Hàm Nghi niên hiệu bây giờ
Tân quân quá trẻ , mới vừa mười ba

Giặc bung ra ngoại ô Hà Nội
Chuẩn bị cho quân đội viễn chinh
Harmand rời khỏi hành dinh
Cử viên trung tá chiếm thành Hải Dương(8/1883)

Nhận được tin Thuận An thất thủ(8/1883)
Quân Nam triều bối rối nhiều hơn
Bichot nhân thể đánh luôn
Ninh Bình thất thủ bỏ đồn trống trơn(1883)
Thành Sơn Tây chiến trường đẫm máu(12/1883)
Pháp ra quân trên sáu pháo thuyền
Trong thành Tán Lý Kế Viêm
Cũng Lưu Vĩnh Phúc giữ quyền điều binh

Hơn ba ngày giao tranh ác liệt
Trong nội thành cạn hết quân lương
Hơn nghìn quân sĩ tử thương
Kế Viêm hạ lệnh mở đường rút lui

Quân Mãn Thanh theo lời cầu viện
Ðã vượt biên tiến đến Bắc Ninh
Cùng ta chuẩn bị chiến tranh
Ðào hào , đắp lũy xây thành cao thêm

ƠƯ dưới quyền Millot thống lĩnh
Ðem lữ đoàn thiện chiến đưa sang
Trong tay hỏa lực dữ dằn
Trong vòng nửa tháng đánh tràn Thái Nguyên(1884)

Chiếm Bắc Ninh rồi liên tiếp tới
Hưng Hóa xong ,tiếp nối Tuyên Quang
Giặc đang hưng phấn nghênh ngang
Quân ta thế yếu vội vàng rút lui

Hoàng Kế Viêm biết thời cơ hết
Theo lệnh vua về Huế trần tình
Ðể vua hiểu rõ tình hình
Nhiều người thất thế ẩn danh vào rừng

Dù hòa ước Thiên Tân được ký
Quân Mãn Thanh há lẽ chùn chân
Giúp ta vẫn cứ đưa quân
Phục binh Bắc Lệ giết hơn chục người

Chính phủ Pháp cử ngay sứ giả
Phản kháng Tàu vì đã nuốt lời
Ðem quân đi đến các nơi
ƠƯ vùng biên giới Lào Kay,Cao Bằng

Dùng hải quân biểu dương lực lượng
Cho hành quân về hướng Ðài Loan
Báo cho Trung Quốc đầu hàng
Nếu không chúng sẽ đánh tràn Kê Lung

Mấy sư đoàn được dùng ứng chiến
Ðưa chiến thuyền từ vịnh Hạ Long
Dàn ngang một dãy thần công
Bắn tan dàn pháo Kê Lung trên bờ(8/1884)

ƠƯ Phuớc Châu bấy giờ hỗn loạn
Quân nhà Thanh dàn trận chiến thuyền
Bị ngay chiến hạm tuần duyên
Hải quân của Pháp bắn chìm hết trơn

Vùng Lạng Sơn giặc dồn ào ạt(8/1884)
Ðổ quân vào đánh bạt Nam Quan
Cháy nhà bên phía Ðồng Ðăng
Kỳ Lừa phố chợ tan hoang bấy giờ

Vùng biên giới mịt mờ lửa đạn
Phùng tử Tài phá tán Lạng Sơn(1885)
Cờ đen vây ở Tuyên Quang(11/1884)
Giặc Tây đem lính Lê dương tiểu trừ

Việc Hàm Nghi lên ngôi Hoàng Ðế(2/8/1884)
Lễ, không trình khâm sứ của Tây
Millot thống tướng liền sai
Gởi Tham mưu trưởng đến ngay Nam Triều

Buộc triều đình tuân theo cổ lệ
Tổ chức ngay một lễ đăng quang
Sứ thần bên Pháp cử sang
Dành quyền tuyên bố phong vương cho người

De Courcy đi ngay đến Huế
Y muốn vào ở cửa Ngọ Môn
Quan ta nhất định không nhường
Vì nhục quốc thể tổn thương triều đình

De Courcy tức mình ra lệnh
Buộc triều thần phải đến vấn an
Cho mời tất cả các quan
Sang tòa Khâm sứ để bàn việc dân(1885)

Các đình thần vô vàn phẫn nộ
Trước ý đồ của lũ giặc Tây
Dụ Tôn Thất Thuyết qua đây
Nhân cơ hội đó bắt ngay ông này

Tôn Thất Thuyết là tay dũng lược
Vị đại thần tính trước nguy cơ
Nên ông hạ lệnh bấy giờ
Phải cho chuẩn bị dự trù động quân


KINH ÐÔ THẤT THỦ

Ngày hai ba tháng Năm Ất Dậu(5/7/1885)
Lúc canh tư hỏa pháo dậy trời
Ấy giờ phát lệnh khắp nơi
Tấn công nhất loạt đánh loài ngoại xâm

Thuyết chia quân ra làm hai mặt
Vượt sông Hương vây chặt Tòa Khâm
Ðây là đầu nảo Pháp quân
Giao Tôn Thất Lễ diệt tan tức thì(1885)

Mặt thứ nhì do Trần Xuân Soạn
Ðồn Mang Cá thanh toán thật nhanh
Giặc Tây bị đánh thình lình
Xuống hầm trú ẩn qua đêm kinh hoàng

Lính Lê dương từ đồn Mang Cá
Chia ra làm hai ngã tiến binh
Mặt sau đánh cửa Hòa Bình
Bên hông công hãm cửa thành Ðông Ba



Chiếm thượng thành tiến qua Lục Bộ
Từ Thượng Tứ đánh tới Ngọ Môn
Dân binh hỗn loạn kinh hồn
Giặc Tây đốt phá chẳng còn lại chi

Từ Tịnh Tâm ngó về Thượng Tứ
Cờ tam tài phất gió tung bay
Tin đưa thất thủ kỳ đài
Vào lúc đúng ngọ trưa ngày hai ba

Giặc phá nhà cướp đi của cải
Ðốt Chợ Mới rồi trại Tuyển Phong
Ðốt khu Long Võ Bộ Công
Vào ngay chính điện tấn công Kiền Thành

Phía hữu ngạn Nam binh rút chạy
Vượt qua sông bám lấy Kim Long
Giặc đang ở thế thượng phong
Ðem thêm hỏa pháo phản công Nam Triều

AÔt tiếng kệu lương dân vô tội
Súng của Tây vang dội đì đùng
Kinh đô lửa cháy hãi hùng
Dòng người tháo chạy đạp chồng lên nhau

Người có tiền cũng như kẻ khổ
Chạy rần rần tìm chỗ chui ra
Người thì theo cửa Ðông Ba
Người tuôn xuống ngã An Hòa thoát thân

Cửa Thượng Tứ địch quân chiếm mất
Dân lại ùa ra đất Chánh Tây
Leo thành bằng mấy thang giây
Sẩy tay rớt xuống nhiều người chết oan

Nỗi kinh hoàng biết đâu mà kể
Chung quanh mình toàn thấy xác ma
Bên đường kẻ khóc người la
Người thì mất mẹ, người cha chết rồi

Người với người tranh nhau tháo chạy
Hai bên đường nhà cháy ra tro
Qua khúc Gia Hội vạn đò
Dưới sông xác nổi lập lờ thảm thương

Ðò đưa qua bên làng Tiên Nộn
Dân chạy ùa đến huyện Phú Vang
An Truyền dân đã đầy tràn
Phú Lương, Mỹ Chánh tìm đàng lánh thân


VUA HÀM NGHI
LINH HỒN KHÁNG CHIẾN

Trong khi đó quan quân hộ giá
Vua Hàm Nghi và cả Tam cung
Cẩm Y loan giá theo cùng
Hai bên thị vệ nóng lòng phò vua


Qua cửa Hữu, qua vùng Kẻ Vạn
Ðoạn tùy tùng vừa đến Kim Long
Ông Tường được gọi vào trong
Lệnh bà Từ Dũ sai ông việc này

“Vào nhà Chung, gặp ngay Giám Mục
Nói với thầy hãy giúp cho ta
Rằng riêng ta muốn nghị hòa
Với quan Thống Tướng xem ra nên làm”

ƠƯ giữa đàng gặp nhằm sóng gió
Ðành hướng về Thiên Mụ dừng chân
Kinh đô mấy dặm xa dần
Tường cùng mấy kẻ lùi dần phía sau

Trước nỗi đau nhà tan cửa nát
Giặc hung tàn xã tắc lâm nguy
Bọn Tây chiếm hãm thành trì
Băng miền tếch dặm ra đi Sơn Phòng

Khi Tam Cung đến thôn Văn Xá
Thuyết theo đoàn ngự giá cùng đi
Gặp nhau trước ở Tràng Thi
Vội vàng tôi chúa kể chi nhọc nhằn

Bước gian nan xuôi đàng Quảng Trị
Ngày Hai bốn(24) tạm nghỉ nơi đây
Ðức Vua chiếu chỉ viết ngay
Thưa cùng Thái hậu nên quay trở về

Kẻo đường đi mịt mờ khe núi
Chốn rừng xanh lắm nỗi truân chiên
Chim kêu, vượn hú sóng duềnh
Hổ lang đón nẻo kề bên vệ đường

Nẻo Sơn Phòng mây vương trước mặt
Hận quân thù cửa nát nhà tan
Rừng già, gió chướng, sơn lam
Ðia dầu Mai Lĩnh, Mán Mường quy theo

Ngọn Ấu Sơn cheo leo vực thẳm
Ðêm càng khuya càng đẫm hơi sương
Bút ngà thảo dụ Cần Vương
Ra lời hiệu triệu chỉ đường dân hay

Dụ Sát Tả Bình Tây gởi đến
Cứ như lời theo lệnh Cần Vương
Sĩ phu khắp nước lên đường
Tới miền Hà Tĩnh phò Vương diệt thù


QUYỂN HAI MƯƠI BẢY

ÐỒNG KHÁNH HOÀNG ÐẾ (1885- 1888)

Ở kinh đô , Thọ Xuân nhiếp chính
Nguyễn Hữu Ðộ thân tín bên tay
Sau, mời Ưng Ky lên thay
Tân vương hội kiến định ngày tấn phong(19/9/1885)
Hiệu Ðồng Khánh, Chánh Mông hoàng tử
Là anh vua Kiến Phúc, Hàm Nghi
Thực quyền do Tướng Courcy
Toàn quyền, Khâm sứ chỉ huy xứ này

Viện ngân sách từ nay trong nước
Kể từ đây phụ thuộc người ta
Quỹ lương, bổng lộc phải qua
Lệnh bên Khâm sứ chi ra để dùng

Vua Ðồng Khánh hết lòng với Pháp
Nguyễn Hữu Ðộ cùng các tay chân
Triều đình việc nước lần lần
Rơi vào tay lũ gian thần theo Tây

Về tài chánh chẳng ai biết đuợc
Vì chính quyền lệ thuộc vào Tây
Thuế thu thương chính hằng ngày
Ngân sách, kế toán trong tay tụi này

Trấn Bình Ðài cắt đứt cho Pháp
Nấu súng đồng ra sáp đem đi
Mấy vùng đất Quảng lại chia
Làm khu nhượng địa giao về cho Tây

Cờ bảo hộ tung bay khắp chốn
Treo cả nơi công cộng vui chơi
Hội hè Tây đến lả lơi
Với đầm mặc váy cả cười vui chung

Nền văn hóa không cùng quan điểm
Việc khắc xung đã diễn nhiều nơi
Khen chê bút chiến mấy bài
Triều đình lụn bại, đất đai mất dần

Còn dân chúng đa phần thán oán
Theo Cần Vương thanh toán kẻ thù
Quảng Nam Chánh Sứ Văn Dư
Lê Ninh Hà Tĩnh diệt trừ Việt gian

Ðất Quảng Bình Cần Vương phò đế
Nguyễn Phạm Tuân thanh thế muôn phần
Văn Mao đánh phủ Thọ Xuân
Thân hào : Bình Ðịnh, Nguyễn Loan :Tam Kỳ

Cờ phò vua , Bắc kì nở rộ
Các cựu trào nhân đó nổi lên
Ðốc Thu, Ðốc SửƯng : Hưng Yên
Bắc Giang : Bá Phước, Thái Nguyên xưng hùng

Nguyễn Thiện Thuật trấn vùng duyên hải
Miền Hải Dương biên ải một phương
Bắc Ninh Ðồng Quế đường đường
Ngày đêm tập kích đối phương kinh hoàng

Chuyện Nam triều gian nan như thế
Dân thần kinh ở Huế gọi đùa
“Một nhà sinh được ba vua
Vua còn, vua mất, vua thua chạy dài”

ƠƯ trên ngai , Hàm Nghi hoàng đế
Là một vì trẻ tuổi khôn ngoan
Ðau lòng nước mất nhà tan
Tỗ quốc quằn quại vô vàn đau thương

Vua Hàm Nghi linh hồn kháng chiến
Người đã đi vào tận trái tim
Của muôn người Việt đang tìm
Một người lảnh đạo đứng lên diệt thù

Từ Sơn Phòng chiếu thư gởi tới
Hịch Cần Vương kể tội giặc Tây
Bôn ba góc biển chân mây
Cơm không kịp bửa, áo đầy bụi pha

Nguyễn Ðịnh Trình trốn ra đầu thú
Pháp sai đem thơ dụ đầu hàng
Mời Trương Quang Ngọc xuống đồn
Lập ra kế hoạch liệu đường bắt vua

Lúc nửa đêm khi vừa mới ngủ
Ngọc lẻn vào được chỗ ngự miên
Ðâm Tôn Thất Thiệp chết liền
Bắt vua , sai lính võng khiên giải về

Lũ giặc Pháp hả hê ra mặt
Ðiện về Tây báo bắt được vua
Giải ngài về tới kinh đô
Rồi tên Khâm sứ đưa thư trình bày

Vua Hàm Nghi thẳng tay từ chối
Chúng bèn cho đày ải đưa sang
Alger đất lạ ngút ngàn
Ðể người ở đó biệt giam bên ngoài

Ðường lưu đày hận thù vong quốc
Trời Alger đang bước vào xuân
Ðức ngài cảm thấy bâng khuâng
Ngậm ngùi vận , thần dân đang cần

Nhân được tin quốc vương bị bắt
Cả toàn dân sôi sục hờn căm
Hận thù lủ quái đang tâm
Bán vua cho giặc tìm đường tiến thân

Paul Bert được đưa sang thay thế
Với chiêu bài dụ để dân ta
Tự mình điều khiển quốc gia
Mà nền bảo hộ chỉ là giúp cho

Nền văn hóa tự do trao đổi
Cùng dân Nam lập mối ân tình
Với nhau chung sống hòa bình
Xây nền dân chủ giả hình giao thương

Lập Liên Bang Ðông Dương thuộc Pháp
Việt, Miên, Lào hợp tác với nhau
Pháp quốc chủ thể đứng đầu
Lãnh phần đại diện bang giao nước ngoài

Lừa thiên hạ chiêu bài bảo hộ
Pháp ra tay tráo trở dần dần
Thu quyền Kinh Lược Ðại Thần
Dùng tiền quyến rũ các quan Nam triều

Các sĩ phu vâng theo chiếu dụ
Phò Cần Vương đánh lũ tây dương
Tôn Thất Ðạm một tấm gương
Vị thân báo quốc danh thơm bấy giờ

Phan Ðình Phùng quan đô Ngự Sử
Vì đưa ra chứng cứ rõ ràng
Vạch ngay thâm ý Thuyết , Tường
Mưu toan phế lập lúc bàn giao ngôi

Thuyết và Tường bèn sai bỏ ngục
Phan đình Phùng ngay lúc giửa triều
Trước mặt tất cả bao nhiêu
Ðình thần khiếp vía , tuân theo Thuyết Tường

Ở Vũ Quang sau khi phóng thích(1893)
Ông mỡ đầu chiến dịch đánh Tây
Cần Vương phò tá đưa ngay
Hội quân kích tướng cho người tuyễn binh

Việc đầu tiên bắt ngay Quang Ngọc
Chém bêu đầu ở trước nhân dân
Tế cờ trong buổi ra quân
Chiếm ngay cứ địa Hương Sơn mấy vùng

Oạng Cao Thắng thành công chế súng
Dựa theo Tây chế đúng năm trăm
Ðiểu thương loại cỡ bảy lăm
Làm cho giặc Pháp kinh tâm phục thầm

Cuộc kháng chiến mười năm gian khổ
Nhưng nghĩa quân vẫn tỏ điềm nhiên
Ðánh Tây thất bát đảo điên
Làm cho Bảo Hộ ngày đêm nhức đầu

Hoàng Cao Khải mưu sâu chước quỷ
Dùng tình xưa lấy lý khuyên can
Xin mau quy thuận thực dân
Tiền tài phú quý vinh thân suốt đời

Quan ngự sử trả lời son sắt
“ Trước vì dân, vì nước, vì nhà
Bảo toàn thể diện quốc gia
Chí tôi đã quyết khó mà đổi thay”

Sống kham khổ chẳng may bệnh lỵ
Phan Ðình Phùng ngã quị nửa chừng(12/1895)
Ðau thay cho vị anh hùng
Một lòng yêu nước tận trung với đời

Kể từ ngày vua tôi bị bắt
Cho đến khi Lê Trực đầu hàng
Là lúc chủ lực Cần Vương
Bắt đầu tan rã chẳng còn như xưa

Giặc bèn đưa những tên phản quốc
Bọn Việt gian tàn độc theo Tây
Nguyễn Tuân, Cao Khải thẳng tay
Tha hồ sinh sát tù đày nghĩa quân

Sau khi diệt nghĩa quân Bãi Sậy
Giặc được đà đánh đuổi Xuân Ôn
Bùi Ðiền, Xuân Thưởng, Nguyễn Phương
Phạm Bành, Công Tráng bị dồn thế thua

Viên toàn quyền Bihourd sang thế
Chỉ mấy tháng lại để Constant
Richard nhiếp chính việc quan
Tạm thời hành xử chức năng toàn quyền

Bọn thực dân đã nhìn thấy trước
Cái tiềm năng của nước Việt Nam
Ðất đai màu mỡ vô vàn
Rừng vàng biễn bạc công nhân dể tìm

Chúng dự trù với nền công nghiệp
Sẽ khai thác liên tiếp nhiều năm
Tài nguyên , nhân lực trong dân
Sẽ là yếu tố dể dàng thành công

Vỉ than đá vùng Ðông Bắc Bộ
Từ Hòn Gai , Trà Cổ , Quảng Ninh
Trải dài mấy tỉnh chung quanh
Ðến vùng Yên Tử thành hình cánh cung

Hoàng Liên Sơn núi rừng trùng điệp
Có mỏ A Pa Tít - Cam Ðường
Rừng chè ở miệt Suối Giàng
Vô cùng hấp dẫn , Mận vàng SaPa

Rừng Trường Sơn chưa qua khai phá
Vùng Cam Ranh bãi cát bạt ngàn
Quế, hồi Quảng Ngãi, Quảng Nam
Thú rừng tê giác, hổ vằn Á Châu

Theo miền Ðông vào sâu Nam bộ
Ðất bazan nhiều chỗ phì nhiêu
Khoanh vùng đất đỏ còn nhiều
Các cây công nghiệp tưới tiêu dễ trồng

ƠƯ miền Tây đồng bằng bát ngát
Những cánh đồng lúa bạt chân mây
Lớn theo con nước từng ngày
Cá tôm lúc nhúc cả bầy trong bưng

Lũ thực dân nóng lòng muốn chiếm
Mộ dân phu đem đến khẩn hoang
Làm thêm hải cảng thông thương
Xây cầu, đắp lộ, lập đường hỏa xa

Cảng Hải Phòng rồi qua Ðà Nẵng
Chất đầy hàng vào thẳng miền Nam
Viễn dương những chuyến lên đàng
Tài nguyên gom lấy bán sang nước ngoài

Tụi thực dân trổ tài bóc lột
Mộ phu rồi đẩy tuốt đi xa
Cắt dây liên lạc quê nhà
Dễ bề chế ngự dân ta vâng lời

Chúng đánh đập giam cầm tra khảo
Ðối với người không chịu tuân theo
Tiền công rẻ mạt như bèo
Phu phen cơ cực lắm điều gian nan

ƠƯ Bắc Kỳ làm đường thiên lý
Cầu Hàm Rồng vài thép vắt ngang
Ðúc cầu Bình Lợi trong Nam
Trường Tiền ở Huế đã làm mấy năm

ƠƯ Bình Dương, Ðồng Xoài, Sông Bé
Mộ dân đen vào để khai hoang
Ðồn điền trăm mầu bạt ngàn
Cao su Nam Mỹ đem sang vùng này

Ðặt đường ray từ Nam ra Bắc
Vốn đầu tư khai thác tư nhân
Công thương kỹ nghệ lần lần
Tài nguyên thu vét chia phần cho nhau

Nền kinh tế bắt đầu phát triển
Một hạng người xuất hiện trong dân
Bỏ nghề lao động tay chân
Học làm thư ký thông ngôn cho người

Chữ quốc ngữ nhiều nơi theo học
Thay Hán văn khó nhọc hơn nhiều
Cần năm bảy tháng học theo
Ðọc ngay, viết được những điều phổ thông

Lúc bấy giờ, Pháp văn là chữ
Hái ra tiền quyến rũ người ta
Làm thông, làm ký, buột boa
Làm thuê cho Pháp hái ra bạc vàng

Lấy thực dụng chủ trương xâm lược
Ðem văn minh các nước phương Tây
Aạm thầm du nhập vào đây
Bằng nhiều thủ thuật qua tay cáo già

Vì văn hóa cũng là vũ khí
Thuyết phục người bởi ý canh tân
Ðề cao chủ nghĩa cá nhân
Làm cho một số xa dần Nho gia

Nghĩa quân thần xem ra thay đổi
Nhân sinh quan cũng đổi lung lay
Văn minh kỹ thuật đổi thay
Chạy theo vật chất sa tay vào tròng

Thực dân hóa ngay trong giáo dục
Thay đổi dần giáo dục gái trai
Giảm lần công việc chân tay
Máy móc ứng dụng để thay sức người

Trên vũ đài hô hào dân chủ
Dùng chiến tranh để giữ hòa bình
Lập thành quân đội viễn chinh
Thực chất xâm lược biến hình mà thôi

Dùng chiêu bài lừa ta bằng cách
Ðưa ra nhiều chính sách canh tân
Thực ra xâm lấn dần dần
Tóm thu của cải mang lần ra đi

Trong bối cảnh tứ bề rối rắm
Dân ba kỳ ta thán nhiều hơn
Phất cờ tụ nghĩa Văn Thân
Xích xiềng nô lệ vẫn đang nặng nề

QUYỂN HAI MƯƠI TÁM


THÀNH THÁI HOÀNG ÐẾ
( 1889- 1907)

Năm Mậu Tý(1888) dễ bề cai trị
Cơ Mật theo chỉ thị Tòa Khâm
Văn Cương cố ý dịch lầm
Phong cho hoàng tử Bảo Lân nắm quyền



Lễ đăng quan đầu năm Tân Sửu(1889)
Hiệu Thành Thái : hòang tử Bảo Lân
Hoàng bào đai ngọc tân quân
Duyệt qua sứ bộ, quần thần hai bên

Viện Cơ Mật nắm quyền quốc sự
Nhưng thực ra trú sứ của Tây
Nắm quyền quyết định trong tay
Viện kia là chỉ để bày cho vui

Mười tám năm trên ngôi hoàng đế
Vua ngẫm suy thời thế biết bao
Việc nhà, việc nước, việc dân
Chức vua có nghĩa : giam thân đời mình

Vua du hành để mong nhìn thấy
Cảnh nước nhà nát bấy ra sao
Ngấm ngầm tổ chức mưu cao
Lập ra kế hoạch đối đầu với Tây

Vua thường bày những trò quái đản
Ðánh lừa Tây cùng lũ tay sai
Giả điên, giả điếc, giả cười
Giả người ngốc nghếch coi đời bằng vung

Ở trong cung ngấm ngầm tổ chức
Lựa nữ binh cho tập kiếm cung
Tâp tành gian khổ vô cùng
Làm quân hậu bị đem dùng về sau

Súng đồng bỏ khi giao Tân Sở
Cho chuyển về để ở Lò Vôi
Nung ra đúc súng mà chơi
Nghi ngờ , Khâm sứ cho người dò la

Những dấu hiệu xem ra rõ nét
Vua Thành Thái cương quyết đổi thay
Bác lời Quan Sứ thẳng tay
Thượng Thư Bộ Lại, đuổi ngay ông này

Mưu của vua chẳng may bại lộ
Trương như Cuơng đi tố chuyện nầy
Levecque khâm sứ mới hay
Bàng hoàng chưa biết việc này tính sao

Khắp cả nước cao trào nổ dậy
Muôn vạn người đã thấy thực dân
Toàn là một lũ ác nhân
Kéo theo Ðề Thám xin làm nghĩa binh


ÐỀ THÁM - NGHĨA QUÂN YÊN THẾ

Hùm Yên Thế dụng binh du kích
Ðòn bất ngờ, đón địch sau lưng
Khiến cho giặc Pháp vô cùng
Hoang mang lo sợ khó lòng ngồi yên



Verlesco làm tay thuyết khách
Lên Yên Thế tìm cách nghị hòa
Thư đưa, Ðề Thám xem qua
Ông ta chấp thuận , quân ta đang còn

Lực lượng ta hiện đang yếu thế
Cần kiện toàn vị trí đóng quân
Muốn nhanh cần có thời gian
Ðể quân luyên tập vững vàng mới hay

Nếu đánh mãi lâu ngày lực cạn
Aắt phải cần tính toán điều nghiên
Tương quan giữa địch và mình
Tạm thời hòa hoãn dưỡng binh , bố phòng

Bọn giặc Pháp đem lòng tráo trở
Mới hai năm đã trổ mòi ra
Ðiều binh định đánh quân ta
Ý đồ của địch lộ ra nguyên hình

Chia hai đội, tách riêng chủ lực
Diệt chốt đồn, cắt đứt giao liên
Ðón đường phục kích triền miên
Lần này Pháp lại đòi xin giảng hòa

Mười năm rồi can qua, hưu chiến
Ông đã có điều kiện hưng binh
Chinh quy sắp xếp đội hình
Vạch ra chiến thuật giúp mình thành công

Ðánh Nghĩa Hưng cho người tổ chức
Cài quân vào khu vực Thăng Long
Bò ngay độc dược vào trong
Thức ăn của giặc , giết chung cả nghìn

Vụ đầu độc gây nên chấn động
Từ Nam Triều cho đến Paris
Pháp cho thống sứ Bắc Kỳ
Ðiều tra , tiếp gởi quân đi tiểu trừ

Quân vạn rưỡi (15.000) chia từ nhiều ngã
Tổng chỉ huy đại tá Batay
Lê Hoan theo cánh phía tây
Tiến vào Yên Thế bao vây khắp vùng

Hơn một năm tấn công cứ điểm
Phía nghĩa quyền biến khôn lường
Bám đất, chống trả đối phương
Về sau thế cạn tìm đường rút lui

Ðám dân binh lần hồi tan rã
Vũ khí ta thì quá thô sơ
Cạn lương, hết đạn bấy giờ
Ông cho giải tán để chờ thời cơ

Ba vạn Franc (30.000Ffrs) thưởng cho ai bắt
Hoặc kẻ nào dụ được ông ta
Tam Kỳ mưu hiểm dò la
Bắn ngay chủ tướng, thực là khốn thay !

Dùng ngòi bút để thay vũ khí
Mặt trận này khiếp vía thực dân
Lột trần mặt nạ giã nhân
Quốc hồn, nghĩa nước góp phần xướng lên

Làng Vị Xuyên có người Mặt Trái
Ðỗ tú tài tên gọi Tú Xương
Nho sinh gặp buổi nhiễu nhương
Giặc đang dày xéo quê hương của mình

Dùng ngòi bút tài tình độc đáo
Vẻ cảnh đời soi thấu dã tâm
Của tuồng quan lại thực dân
Buông lời trào phúng tả chân diễu đời :

“Một đàn thằng ngỏng đứng mà trông
Nó đỗ khoa này có sướng không
Trên ghế, bà đầm nhoi đít vịt
Dưới sân, ông cử ngỏng đầu rồng”

“Tri phủ Xuân Thường được mấy niên
Nhờ trời hạt ấy vẫn bình yên
Chữ Y, chữ Chiếu không phê đến
Oạng chỉ phê ngay một chữ Tiền”

Phê bình thế sự đảo điên
Bóc trần tất cả tim đen bọn này
Phan Bội Châu ở ngay Nghệ Tĩnh
Năm Quý Mão(1903)yết kiến Phúc Dân

Cùng nhau tính chuyện nghĩa nhân
Ðông Du khơi dậy tiếng gần đồn xa
Ðưa Cường Ðể đi qua Hương Cảng
Ðến Phù Tang tới mạn Hoành Tân

Học sinh trong nước đưa lần
Sang qua Nhật Bản học dần từng môn
Từ chính trị, việc quân, kỹ thuật
Ðào tạo sao cho thật tới nơi

Ðể mai đất nước cần người
Có ngay trừ bị có người chuyên môn
Nhưng Nhật Bản thông đồng với Pháp
NămTân Dậu (1909) giải tán Ðông Du

Trục xuất ngay vị cầm đầu
Tiên sinh đành phải lao đao một thời
Vị thủ lĩnh thành người thất thế
Pháp nhờ tay đế chế Trung Hoa

Bắt người khi tạt ngang qua
Quảng Châu Trung Quốc , đưa ra hầu tòa
ƠƯ trong nước vua ta Thành Thái
Ðã ra mặt chống lại bọn Tây

Sĩ phu trong nước chung tay
Hô hào dân chúng tẩy chay lủ này
Trước bối cảnh quá gay như thế
Pháp chọn đường hạ bệ vua ta

Ðôi lần Thành Thái nói ra
Trong khi ngự bến Bắc Hà thăm dân :
“Cầm hồ đoạt sáo nhơn an tại
Thùy vị giang sơn tiểu uế tinh”

Câu này làm Pháp giật mình
Buộc vua thoái vị, ngôi dành cho con

DUY TÂN HOÀNG ÐẾ
(1907- 1916)

Ðưa Duy Tân lên ngôi hoàng đế
Pháp đặt quan giám chế canh chừng
Như Cương, Cao Khải được lòng
Của viên khâm sứ, tháp tùng bên vua

Việc đẩy đưa Vĩnh San hoàng tử
Lúc đăng quang mới tám tuổi ngoài
Mười năm ngồi ở trên ngai
Quyền uy chẳng có, đóng vai bù nhìn

Nhói trong tim, nghe tin Thành Thái
Bị sinh cầm đày ải đi xa
Ðau lòng trước cảnh quốc gia
Non sông gấm vóc giặc qua chiếm rồi

Ðất Nam Kỳ là nơi thuộc địa
Cũng có nhiều nhân sĩ vì dân
Như Trần Chánh Chiếu, An Khương
Lập nên cơ sở Minh Tâm giúp người

Lầu Nam Trung , vốn nơi khách sạn
Làm bản doanh kết bạn muôn người
Cử đi du học nhân tài
Cho sang bên Nhật trau dồi kiến văn

Ðất Bắc Kỳ ở gần Trung Quốc
Nên thông tin mỗi lúc mỗi nhiều
Viết lách thì có Khải Siêu
Quốc hồn khơi dậy lắm điều hay ho

Sách dạy cho dân giàu nước mạnh
Chuộng thực hành xa lánh từ chương
Học thêm khoa học tinh tường
Nâng cao kỹ thuật tính đường đầu tư

Lập trường tư Ðông Kinh Nghĩa Thục
Qui tụ về mấy chục sĩ phu
Phong trào đổi mới Ðông Du
Nguyễn Quyền, Bá Trạc khai mào xướng lên

Hoàng Tăng Bí vang trên thương giới
Ðông Thành Hưng mở lối khuếch trương
Kinh tài hậu thuẫn khôn ngoan
Cho trường Nghĩa Thục còn đang thiếu tiền

Phan Châu Trinh ở miền Tây Lộc
Huyện Hà Ðông tỉnh thuộc Quảng Nam
Thấy dân đói rách lầm than
Sưu quan thuế nặng lang thang không nhà

Cổ động ra phong trào Tiễn Phát
Biểu tình đòi giảm bớt thuế sưu
Ðánh thức một số sĩ phu
Công kích chống bọn hủ nho quan trường

Trần Qúy Cáp vạch đường Cách Mạng
Làng Bát Nhi thuộc trấn Quảng Nam
Ðỗ khoa tiến sĩ Giáp Thìn (1904)
Giữ chân giáo thọ Thăng Bình - Phú Yên

Giục dân đen vùng lên chống thuế
Bị thực dân chém xẻ ngang lưng
Việc gây phẫn uất vô cùng
Làm dân cả nước rùng rùng đứng lên

Trần Quý Cáp rồi Huỳnh Thúc Kháng
Bạn đồng khoa vào tận trường thi
“Chí Thành Thông Thánh” đề ghi
Nộp ngay một quyển nhắn nhe với người

Tỉnh hồn nước gọi đời thức dậy
Phải nhìn ra để thấy năm châu
Dân quyền kế sách hàng đầu
Mở trường, lập hội phải mau kịp thời

Bỏ nếp cũ khuyên người tự lập
Lo tự cường hãy gấp nhanh đi
Chớ mong ngoại quốc làm gì
Tự mình cứu lấy đợi chi người ngoài

Theo chủ trương của người Ấn Ðộ
Bất bạo động, là lối đấu tranh
Ðình công, bãi khóa, biểu tình
Hô hào dân chủ liên minh ba miền

Phan Châu Trinh bôn ba khắp chốn
Giương ngọn cờ bình đẳng dân quyền
Thực dân bảo hộ phát điên
Chúng liền hạ lệnh giam riêng cụ này

Năm Canh Tuất(1910)nhân ngày đại xá
Hội Nhân Quyền tại Pháp đệ đơn
Yêu cầu thủ tướng Raymond
Tự do phải trả cho ông Tây Hồ

Khi Ðông Du bắc đầu tan rã
Phan Bội Châu cũng đã bị giam
Aạu Châu thế chiến lan tràn
Quân Ðức thắng thế, Pháp càng lo âu

ƠƯ chính quốc sắp đầu hàng giặc
Quân bảo hộ cố nắm lấy quyền
Truy lùng khủng bố liên miên
Thẳng tay đàn áp dân miền trong nam

Cả toàn dân mong cho vận nước
Gặp thời cơ để được nói lên
Dân sinh, dân chủ, dân quyền
Tự do, độc lập giữ nguyên cõi bờ

Tăng Bạt Hổ quân cơ ngày trước
Ðặng Tử Kinh, người bước đi theo
Sĩ phu mỗi lúc mỗi nhiều
Thiền sư Thiện Quảng cũng theo về cùng

Dân cả nước nóng lòng chờ đợi
Cách Mạng rồi sẽ tới nay mai
Giặc Tây cho lũ tay sai
Tìm cách trấn áp những người chủ mưu

Ðỗ Chân Thiết nhà nho xứ Bắc
Người Thịnh Hào ở đất Hà Ðông
Nhiệt thành yêu nước đến cùng
Với nhiều đồng chí đã hùn với nhau

Vốn đầu tư Ðông kinh Nghĩa Thục
Giúp nhân tài những lúc khó khăn
Về sau bị lũ Việt gian
Báo cho mật thám bắt giam vào tù

Giặc tung kế hỏa mù chia rẽ
ƠƯ triều đình nhiều kẻ hám danh
Sẵn lòng đem bán rẻ mình
Cho quân cướp nước tung hoành nhiểu nhương



QUYỂN HAI MƯƠI CHÍN

TRẦN CAO VÂN VÀ
VIỆT NAM QUANG PHỤC HỘI

Có một người ở làng Tư Phú
Phủ Ðiện Bàn thuộc xứ Quảng Nam
Thấy quân Pháp quá tham tàn
Dấy binh tụ nghĩa vạch đường đánh Tây

Trần Cao Vân một tay uyên bác
Hệ tư tưởng rất được đời ưa
“Trung thiên Dịch Thuyết” bấy giờ
Gieo mầm Cách Mạng vào cho dân mình

Cùng Thái Phiên liên minh lập đảng
Qui tụ quân Cách mạng dưới tay
Việt Nam Quang Phục lập ngay
Vạch ra kế hoạch đánh Tây diệt thù

Họ nhắm vào vị vua yêu nước
Cài người vào đến được kinh đô
Giả làm tài xế cho vua
Cùng vua : lãnh đạo diệt đồ ngoại bang

Vua Duy Tân nóng lòng được sớm
Hội kiến cùng với nhóm Thái Phiên
Cao Vân giả lão chèo thuyền
Doanh Châu đảo nhỏ dập duềnh nước khua

Hồ Tịnh Tâm sen vừa vào hạ
Nắng hanh vàng đã quá giữa trưa
Phiên, Vân diện kiến đức vua
Làm sao chuyển đổi cơ đồ nước Nam ?

Khi mạn đàm tình hình thế giới
Biết rằng Tây tất phải lo toan
Tăng cường phòng tuyến phía Ðông
Nghe đâu quân Ðức tấn công mặt này

Tính : thực dân nay mai thất bại
Hỏi : làm sao giữ mãiÐông Dương ?
Ta nhân cơ hội sẵn sàng
Ngàn năm một thuở : bẻ tan xích xiềng !

Người trong nước tuyên truyền chống Pháp
Rỉ tai ngầm khắp các đội quân
Nhất là trong đám lính sang
Aạu Châu, đỡ đạn cho phường giặc Tây

Khuya mồng hai, một giờ, trời sáng
Lê Cảnh Vận sẽ bắn thần công
Báo cho dân, lính hợp đồng
Nhất tề nổi dậy xung phong chiếm đồn

Truớc , phải dồn giặc vào thế bí
Chiếm xong rồi ta sẽ phát binh
Riêng vua tạm phải di hành
Vào vùng Quảng Ngãi lập thành chiến khu

Theo kế hoạch, đanh vào Mang Cá :
Trứ, Chương, Hà đột phá trung tâm
Khải, Hàn, Trinh đánh Tòa Khâm
Cao Vân hộ giá men đường Quan San

AÔo đỏ sẫm, vai quàng bảo kiếm
Chít khăn đen, lưng quấn dải vàng
Theo hầu : tay nỏ Côn Quang
Bốn tên thị vệ, lên đường : vua đi !

Bến Thương Bạc, nửa khuya về sáng
Trên trường thành lấp lánh sao đêm
Sông Hương nước vỗ mạn thuyền
Lòng vua cứng lại quay nhìn hoàng cung

Buồn một nỗi vô cùng thấm thía
Ðất nước chừ tứ phía ngoại xâm
Ruộng vườn mất, dân hờn căm
Bởi quân cướp nước dã tâm quá chừng

Sông Lợi Nông thuyền rồng vừa đến
Nguyễn đình Trứ bái kiến đức vua
Không ai có thể nào ngờ
Tên này phản bội báo cho kẻ thù

Việc khởi nghĩa bấy giờ bại lộ
Thuyền chở Người tới ở Hà Trung
Rời thuyền lên núi Ngũ Phong
Quanh co dốc đá, đồi thông quay về

Làng Ngũ Tây thuộc thôn An Cựu
Nằm kề bên dãy núi Thiên An
Dừng chân tạm với các quan
Nhưng Tây nghe được đón đường bắt vua

Charles điện thoại cho Tòa Khâm Sứ
Báo Toàn Quyền vào xử việc ngay
Bởi y chẳng thể chuyển lay
Trước lời tuyên bố của ngài Duy Tân

Trước thất bại vì quân phản bội
Vua bị bắt cùng với các quan
Thái Phiên và cả Cao Vân
Ðề, Siêu cũng bị tống giamvào tù

Thực dân Pháp dự trù hành quyết
Chúng đem ra giết chết bốn người
Ðể hòng dọa nạt, ra oai
Ðể hòng dập tắt dân đòi tự do

Những tử tù hiên ngang dõng dạc
Giữa pháp trường lên án thực dân
Ðiểm tên, chỉ mặt từng thằng
Buôn dân, bán nước, manh tâm hại người

Cửa An Hòa, nơi bày bãi chém
Bọn thực dân giải đến mấy người
Cao Vân vẫn nở nụ cười
Phất tay viết lại cho đời mấy câu :

“Anh hùng đế cục hưu thành bại
Công luận thiên thu phó sử biên”
Mấy lời tâm huyết lưu truyền
Ngàn năm gương đó vẫn nguyên giữa đời


CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC

Lúc bấy giờ khắp nơi trong nước
Nhiều phong trào của các sĩ phu
Ngấm ngầm thành lập chiến khu
Tích trữ lương thực, dự trù quân trang

Tụi thực dân vào lăng Tự Ðức
Tìm kho tàng báu vật thời xưa
Chúng đào tận đến quách vua
Dân tâm xao xuyến thâm thù giặc Tây

Ðể trấn an, giặc bày diệu kế
Cho dựng nhà Khai Trí, mị dân
Nam Phong nguyệt báo canh tân
Viết bài xã luận nói gần, nói xa

Với mục đích gian tà, lừa bịp
Ðánh đồng lên : Pháp Việt đề huề
Ru dân, nhằm để dễ bề
Ðặt nền thống trị, rẽ chia giống nòi


Trương biểu ngữ “Rồng Nam phun bạc”
Hô “Ðánh đổ Ðức tặc”, mở màn
Mười kỳ quốc trái rêu rao
Ðền ơn mẫu quốc viết vào Nam Phong

Lũ còng lưng làm bồi cho giặc
Tư tưởng hèn gieo rắc trong dân
Bọn này lặng lẽ phá thầm
Phong trào cứu quốc thêm phần khó khăn

Ðất miền Nam đã thành thuộc địa
Biến Saì Gòn theo vẽ Tây phương
Nhà thờ, trại lính, sở Ðoan
Xây thêm dinh thự, mở đường giao thông

Viện Pasteur cử ông Calmettre
Nghiên cứu gia về cách lên men
Sản xuất một số vaccin
Ðậu mùa, bệnh dại, thuốc tiêm chích ngừa

Ông gợi ý nên đưa nguồn lợi
Từ trong tay các hội người Hoa
Sản xuất rượu đế mạch nha
Tiền thu thêm được dôi ra rất nhiều

Oạng Yersin men theo đường bộ
Từ Khánh Hòa lên tới Lâm Viên
Tìm ra Ðà Lạt Cao Nguyên
Hoàng triều cương thổ thuộc quyền thực dân

Hai ông này có công mang đến
Nền y khoa ở tận Tây Phương
Ðặt nên nền móng nơi đây
Tìm ra kỳ được thuốc hay cần dùng

Lũ giặc Pháp tung quân bốn phía
Chiếm lần hồi toàn cõi Ðông Dương
Văn minh kỹ thuật chủ trương
Cho dân bánh vẽ, quên đường chống Tây

Chúng cũng bày ra trường Cao đẳng
Lập Hôi Ðồng Tư Vấn loè dân
Cũng cho báo chí rần rần
Phô trương dân chủ bất phân lập trường

Bọn “hót Tây” cũng chường ra mặt
Cũng nhi nhô coi rất chướng tai
Chung quy một lũ tay sai
Việt gian, mọt nước bọn này sâu dân

Vua Duy Tân sau lần thất bại
Bị bắt về giam tại đề lao
Mấy lần Khâm sứ ra vào
Tìm lời dụ dỗ ngọt ngào với vua

Hồ Ðắc Trung, thượng thư Bộ Học
Ðược Nam Triều ủy thác xử vua
Dẫu thân mang án tử tù
Cao Vân lén gởi mật thư ra ngoài

“Trung là ai ? Cân đai võng lọng
Cố làm cho thánh thượng sanh toàn”
Mấy lời tâm huyết trối trăn
Gởi quan Chánh Án phải bằng cách sao

Tụi thực dân lại trao cho sẵn
Xử nhà vua bản án tử hình
Nhưng khi tuyên án, thình lình
Vị quan già ấy lại truyền tha vua

Quả bất ngờ với tên Khâm Sứ
Bàng hoàng thêm cả lũ tay sai
Chúng bèn hạ lệnh giam ngay
Quan ngài Chánh Án vào thay chỗ Người

Vua bị đày ra vùng hải đảo
Ðông Châu Phi, ở thấu Denis
Ba mươi năm sống cách ly
Nhưng lòng luôn vẫn hướng về quê hương

Việc ném bom lan tràn khắp nước
Ðó là điềm báo trước cho quân
Thực dân cùng với Việt gian
Là giờ báo tử cũng đang đến gần

Lũ thực dân lồng lên như thú
Chúng lục sùng bắt bớ lung tung
Việt gian , điễm chỉ hết lòng
Bắt người tra khảo vô cùng dã man

Ðể đánh trả, xuống đường khủng bố
ƠƯ Thái Bình bom nổ giết ngay
Một tên tuần phủ “chẳng may”....
Hotel Hà Nội chất đầy xác Tây

ƠƯ Nghệ An có tay đầu xứ
Tụ nghĩa binh hùng cứ một phương
Lựa thời đột kích, đón đường
Ðánh cho giặc Pháp cuống cuồng thất kinh

Phan Châu Trinh và Ngô Ðức Kế
Huỳnh Thúc Kháng cùng Nguyễn Tiểu La
Bị quân giặc Pháp đày xa
Côn Lôn lao lý, lệ nhòa, máu dân

ƠƯ trong Nam có Phan văn Quế
Tự xưng mình hoàng đế Xích Long
Nghe đâu có luyện phép gồng
Dựng cờ khởi nghĩa tấn công giặc thù

ƠƯ Sài Gòn cũng như Chợ Lớn
Tám quả bom mô phỏng kiểu Tây
Ðược đem cài sẵn nơi đây
Gần bên dinh thự, nối dây giựt mìn

Việc bại lộ, giặc tìm bắt bớ
Giam họ Phan khám Lớn Sài Gòn
Kêu tù bản án chung thân
Phá tan sào huyệt ở gần Hóc Môn

Vây khám Lớn, quyết tâm giải thoát
Ðánh nhà đèn, đồng loạt xung phong
Nghĩa quân thề chết một lòng
Giải vây chủ tướng thoát vòng lao đao

Cuộc khởi nghĩa cho dù thảm bại
Nhưng tiếng thơm dội mãi ngàn năm
Những người vị quốc vong thân
Là gương nhắc nhở cho dân hiểu rằng

Không gì quý cho bằng độc lập
Không gì hơn dân tộc phồn vinh
Ðuổi đi lũ giặc viễn chinh
Cởi ách nô lệ, chính quyền giành ngay

Ông đội Cấn vốn tên Trịnh Ðạt
Người cầm đầu cách mạng chống Tây
Cùng Lương ngọc Quyến giúp tay
Phất cờ khởi nghĩa lựa ngày khởi binh

Chọn Thái Nguyên : địa bàn nổi dậy
Cùng quân dân chiếm lấy đề lao
Tấn công trại lính phá rào
Ðập tan xiềng xích tròng đầu dân ta

Với quân số hơn ba trăm lính
Chỉ một tuần chiếm lĩnh khắp nơi
Giặc đưa tiếp viện ngàn người
Phản công đè bẹp đánh lui quân mình

Dũng nghĩa binh rút về Tam Ðảo
Ðể tạm thời nương náu nơi đây
Lựa thời phục kích bao vây
Dần dần lực cạn, càng ngày càng suy

QUYỂN BA MƯƠI

KHẢI ÐỊNH HOÀNG ÐẾ
(1916- 1925)

Giặc Pháp đày Duy Tân hoàng đế
Ðưa Bửu Ðảo lên thế ngôi vua
Ðấy là Khải Ðịnh được cho
Vì ông thân Pháp, về hùa với Tây

Khi lên ngôi trên ba mươi tuổi
Vợ thì nhiều, lại nỗi... không con
Ưa dùng thuốc phiện là hơnà
Thân hình bạc nhược gầy còm thảm thương

Ngồi trên ngai dung nhan giống hệt
Theo nhà văn Somerset Maugham
Trông như pho tượng bằng đồng
Người không tình cảm, lạnh lùng vô tri

Năm Nhâm Tuất(1922) vua đi sang Pháp
Dự hội chợ ở tận Marseille
Công du tiêu phí vung tay
Hết tiền quốc khố , phải xoay thêm vàng
Nhân làm lễ tứ tuần đại khánh
Thông báo cho bá tánh miền Trung
Bắt dân vàng bạc chúc mừng
Dẫu là sinh nhật chỉ tròn bốn mươi

Vua bù nhìn ở nơi đất Huế
Bày lắm trò khiến để người chê
Chê cười chưởi lũ tay sai
Cúi đầu làm mọi cho loài ngoại xâm

Có một bài tự thân bút ký
Viết về chuyện quốc thể an nguy
Xữ oan vua cũng châu phê
Vài điều lặc vặt nhiều khi buồn cười

Vua lại sai xây lăng Khải Ðịnh
Lo cho mình hậu tính mai sau
Kiến trúc trong bản sơ đồ
Nữa Âu nữa Á làm cho khác người

Làng Ngọc Ðiền nằm ngay Nghệ Tỉnh
Phạm Hồng Thái sinh quán ở đây
Cha làm Huấn Ðạo nơi này
Là người chống Pháp trong thời Cần Vương

Theo tấm gương vì dân vì nước
Chàng thanh niên dấn bước ra đi
Sá gì một thuở chia ly
Sá chi một chút nữ nhi thương tình

Ðường cách mạng thênh thênh phía trước
Phải làm cho dân được ấm no
Phải dùng bạo lực mà đo
Ra tay giết sạch kẻ thù mà thôi

Ðã bôn ba chân trời góc bể
Khi Trường Sơn, khi đất Thái Lan
Xuống tàu ra Thái Bình Dương
Ghé vào Thượng Hải, theo đường Quảng Châu

Ở Quảng Châu, gặp Hồ Tùng Mậu
Cùng bạn bè, qua thấu Ðông Kinh
Chủ trương cổ động tuyên truyền
Vào sâu trong giới thanh niên bên ngoài

“Tâm Tâm xã” là nơi hội quán
Chỗ cho người cách mạng vào ra
Xiển dương tư tưởng quốc gia
Chủ trương bạo động vẫn là ưu tiên

Tin Toàn Quyền Ðông Dương vừa đến
Lệnh ám sát được tiến hành ngay
Phạm Hồng Thái nhận việc này
Diệt tên đầu sỏ cho người biết ta

Tựa Kinh Kha lên đường quyết tử
Ông ngấm ngầm theo dõi Merlin
Theo từ Thượng Hải theo lên
Ðông Kinh quay lại, ghé miền Quảng Châu

Một buổi lễ ngoại giao đại yến
Nằm ở phố Sa Diện, Tô Châu
Ðội lốt ký giả lọt vào
Liệng bom giết lủ cầm đầu thực dân

Tiếng bom nổ vô vàn dữ dội
Là tuyên ngôn đối với thực dân
Rằng bây đã đến ngày tàn
Chính sách thuộc địa chẳng còn bao lâu

Phạm Hồng Thái đi vào lịch sử
Làm tròn xong nghĩa vụ vinh quang
Là người liệt sĩ Việt Nam
Vong thân vị quốc nêu gương cho đời

Hoàng Hoa Cương là nơi an nghĩ
Người anh hùng khí tiết ngàn năm
Tổ quốc đền nợ tri âm
Hy sinh tính mạng gieo mầm tự do

Năm Ất Sửu(1925) vì lo vận nước
Phan Châu Trinh tuy sức đã tàn
Vẫn còn gắng soạn diễn văn
Bàn về đạo đức Ðông Tây cùng người

Vốn là người nặng tình dân chủ
Quyết đưa ra tranh thủ vấn đề
Quốc gia sở dĩ vận suy
Cũng vì chuyên chế, cũng vì ngu dân

Cần bỏ kiểu tự thân cổ hủ
Giảm bớt đi lối cũ từ chương
Phải đem khoa học vào trường
Dạy cho bọn trẻ biết đường văn minh

Phan Bội Châu nhân danh công lý
Lên án Tây, lũ quỷ thực dân
Vì sao dân phải hờn căm ?
Vì sao dân đói, dân than mọi bề ?

Trong điều trần , ông quy trách nhiệm
Chính bọn Tây đã biến nước này
Thành nơi địa ngục đọa đày
Là nơi quân phiệt ra tay làm giàu

Kêu gọi dân mau mau đổi mới
Việc trị nước cần phải canh tân
Ðập tan đế quốc thực dân
Giành quyền tự chủ non sông về mình

Bọn đương quyền mang ông ra xữ
Quyết dưa ông xữ tử làm gương
Ðâu ngờ dân Việt kiên cuờng
Ðấu tranh chống lại xuống đường hô vang

Viên Toàn Quyền Ðông Dương mới đổi
Trước cuồng phong phản đối, dân ta
Nhằm lúc Khải Ðịnh băng hà
Varenne đành phải cho qua việc này

Vua Khải Ðịnh một người lãnh cảm
Việc ái ân khó được quan tâm
Hưởng dương chưa tới bốn lăm
Một tay bạc nhược khổ dâm cả đời

BẢO ÐẠI HOÀNG ÐẾ
(1925- 1945)

Vua Bảo Ðại lên thay Khải Ðịnh
Lập Hội đồng Phụ Chính điều hành
Từ nay coi sóc triều đình
Ðể cho Vĩnh Thụy học hành cho xong

Trong ý đồ vô cùng nham hiễm
Ðưa sang tây để biến hoàng thân
Ăn chơi , hủ hóa lâu dần
Trở thành quen thói mất lần khả năng

Triều đình Huế nay nhường mất hẳn
Chẳng khác nào một cổ máy xay
Chạy theo ngân sách củaTây
Vua quan được Pháp từng ngày trả lương

Viện Cơ Mật khi bàn việc nước
Ðều phải lo gởi trước cho Tây
Bởi rằng chúng buộc từ nay
Nhất động nhất cử báo ngay Toàn Quyền



Các thành viên Hội Ðồng Cơ Mật
Vị Chủ tịch người Pháp chính tông
Mặc dù nghị luận bàn chung
Nhưng quyền quyết định cuối cùng do Tây

Những đổi thay khắp trên thế giới
Là những điều thúc hối dân ta
Tin tức báo chí từ xa
Giao thông liên lạc xem ra khá nhiều

Biết nhìn theo văn minh thế giới
Nước quanh ta tiến bộ không ngừng
Còn mình thì kín như bưng
Vì Tây kiễm duyệt canh chừng thường xuyên

Nước nhược tiểu về nguyên một phía
Ðồng một lòng cương quyết vùng lên
Xướng khai chủ thuyết dân quyền
Ðấu tranh cách mạng tăng thêm tinh thần

Toàn thế giới dần dần phân hóa
Hình thành ra các khối liên minh
Ðế quốc Anh, Pháp giật mình
Tại sao thuộc địa đấu tranh dân quyền ?




NGUYỄN THÁI HỌC VÀ
VIỆT NAM QUỐC DÂN ÐẢNG

Một xu hướng tự nhiên tất yếu
Ðòi tự do bằng máu kẻ thù !
Ðánh tan tất cả âm mưu
Ðể giành độc lập lại cho nước nhà


Nguyễn Thái Học hiểu ra điều ấy
Sau nhiều năm trăn trở suy tư
Lập ra chi bộ bấy giờ
Cùng nhau bàn tính, dự trù chọn tên

Quốc Dân Ðảng đã liên kết lại
Các đồng chí cùng ở bên nhau
Lần đầu họp ở Thể Giao
Chỉ trong mấy tháng người vào khá đông

Hồn Cách Mệnh, giòng sông của Ðảng
Gieo vào lòng tư tưởng vì dân
Ðảng viên trong nước nhiều lần
Bầu ra Tổng Bộ, bao gồm mấy ban

Nguyễn Thái Học cử làm Chủ tịch
Phó đức Chính giữ việc chỉ huy
Trưởng ban ám sát : Song Khê
Ký Con, Nhượng Tống thêm nghề chế bom

Biết Thái Học : linh hồn của Ðảng
Pháp cho người đeo đẳng bám theo
Năm nghìn, giải thưởng được treo
Chúng đem tiền bạc làm xiêu lòng người

Giết được người, người nào chẳng thấy
Ðảng Quốc Dân tiếng dậy như cồn
Phố phường cho rãi truyền dơn
Giết Tây, ám sát nỗ bom vang rền

Giết Thừa Mai một tên phản đảng
Xử tử Kinh, thanh toán đội Dương
Giữ nghiêm luật Ðảng kỷ cương
Tiến hành khởi nghĩa ngày càng nhanh hơn

Một bản án rộng đường khủng bố
Giết Ba Gianh ngay sở Mộ Phu
Tên buôn người, kẻ đại thù
Bị đoàn Ám Sát bắn cho nát đầu

Một tháng sau, giặc tung thám tử
Quyết truy lùng Tổng Bộ Trung Ương
Ðảng viên bị bắt cả ngàn
Nhiều tên phản đảng, Việt gian ra hàng

Theo chủ trương Hội Ðồng Tổng Bộ
Phải tấn công đạp đổ quyền hành
Học coi cánh ở Bắc Ninh
Khắc Nhu : Phú Thọ, ngoại thành : Ký Con

Trong Rừng Sơn cạnh vùng Yên Bái
Phó đức Chính nói với đội viên
Hẹn giờ nơi đánh trước tiên
Tấn công trại lính, chiếm liền các kho

Giặc yếu thế, thua to trốn chạy
Nhưng sáng gần, quay lại phản công
Quân ta cố gắng xung phong
Dần dần đạn hết, rút lui vào rừng

ƠƯ miền xuôi bắt đầu Phả Lại
Năm đạo quân vây trại công đồn
Bất thành vì sớm một hôm
Cơ mưu bị lộ rút sang La Hào

ƠƯ Vĩnh Baỏ xông vào huyện lỵ
Hoàng Gia Mô cuống quýt xin tha
Huyện thành đã thuộc về ta
Nhân dân làm cổ bày ra hội mừng

Máy bay giặc trên không trinh sát
Chấm tọa độ, oanh tạc phe ta
Bộ binh giặc kéo tràn qua
Ðốt thiêu hết sạch cửa nhà của dân

Chúng truy nã nghĩa quân ráo riết
Các đảng viên bị giết sạch dần
Tin đưa giặc đã hành quân
Ðánh tan Hưng Hóa, vây gần Lâm Thao

Thành Hà Nội được giao cho Nghiệp
Làm nhiệm vụ cắt đứt thông tin
Ném bom công sở chính quyền
Xung phong chiếm lĩnh Nhà Ðèn Trung Ương

Quân đối phương chừng như thắng thế
Chúng truy kích cố diệt phe ta
Tịch thu vũ khí tìm ra
Tăng cường trấn áp, soát nhà lục dân

Các lãnh tụ Quốc Dân, hầu hết
Bị bắt đi, kẻ chết trong tù
Người vì thất thế sa cơ
Rút vào bóng tối để chờ thời cơ

Các chi bộ cơ hồ tan vỡ
Giặc ngày đêm bắt bớ lung tung
Biết nơi Thái Học đường cùng
Là ấp Cổ Vịt, khoanh vùng bắt anh !

Vị lãnh tụ trở thành biểu tượng
Cho linh hồn Cách Mạng Nhân Dân
Vùng lên đánh đổ thực dân
Cởi xiềng nô lệ, đuổi quân bạo tàn

Trên Yên Bái, mười ba liệt sĩ
Tiến lên đài đường bệ hiên ngang
Một vòng nguyệt quế vinh quang
Mà dân tộc đã khóc dâng cho Người

Vẫn tươi cười trên đài hành quyết
Hô “Việt Nam vạn tuế” rền vang
Một lời nhắn gởi nước non
Trước giờ vĩnh biệt quốc dân đồng bào

Nỗi hờn đau thoáng qua ánh mắt
Sáng ngời trên gương mặt các anh
Giữa rừng dân chúng bao quanh
Quốc kỳ, cờ đảng nghiêng mình tiếc thương

Bước đường hoàng lên đài dõng dạc
Quắc mắt nhìn lũ giặc ngoại xâm
Một lòng vì nước vong thân
“Thành công không được, thành nhân với đời !”

Trống ba hối, đầu rơi khỏi cổ
Giữa pháp trường máu đổ thây phơi
Dường như vang vọng bao lời :
“Tự do, Ðộc lập muôn đời Việt Nam!”

Có một người âm thầm theo dõi
Nở nụ cười tạ gởi các anh
Ngậm hờn, giọt lệ long lanh
Chị theo anh đến cạnh bên pháp trường

Từ pháp trường , chị quay về lại
Viết bức thư tuyệt mạng gơỉ cha
“Chết sầu thừa có xót xa
đời mà ai biết, người mà ai hay !”

Nguyễn thị Giang xưa nay nào có
Là một trang liệt nữ anh hùng
Khăn sô một dải cho chồng
Bài thơ tuyệt mạng tạ lòng núi sông

Giòng lịch sử tạm dừng ngang đấy
Chuyện tương lai xin đợi kẻ sau
Biên niên sử ký thêm vào
Bằng lòng trung thực, ta giao cho người.

HỒ ÐẮC DUY
Kính bút
Việt Nam ngày 11 tháng 3 năm 2000
====>

- ((( –-

Ðại Việt Sử Thi 20 - 23
Hồ Ðắc Duy

#1
QUYỂN HAI MƯƠI

Năm Kỷ Mùi(1791) Adran lâm nạn
Vua bèn phong tước nhận Quận Công
Mộ phần nằm ở bên hông
Cửa thành Gia Ðịnh tượng đồng ghi ân

Nguyễn Quang Toản bất thần đột kích(1801)
Ba vạn binh chí quyết trả thù
Theo sông Nhật Lệ tiến vô
Liên minh với bọn tàu Ô phá thành

Bọn hải tạc tung hoành cướp bóc
Nên trong dân có khúc hát ngâm :
“Lạy trời cho chóng gió nồm
Ðể cho chúc Nguyễn giong buồm thẳng ra”


Ðúng vào lúc người ta oán hận
Bọn cầm quyền tán tận lương tâm
Tàu Ô đi kết làm thân
Làm cho ngao ngán lòng dân bấy giờ



GIA LONG HOÀNG ÐẾ ( 1802- 1820)

Hết tháng tư vào năm Nhăm Tuất(1802)
Giữa triều đình trước mặt muôn dân
Nguyễn Vương làm lễ đăng quang
Cáo cùng trời đất tại đàn Nam Giao

Ðàn Nam Giao lễ đài chính giữa
Vái với trời đất nước Ðại Nam
Gia Long niên hiệu đổi làm
Sáu điều ân điển vua ban cho đời

Vua Gia Long cử người đi sứ
Xin nhà Thanh tiến cử phong vương
Cờ trương chuẩn bị lên đường
Kéo quân Bắc tiến vượt giòng Linh Giang

Ðất Hà Trung Tây Sơn đang giữ
Vua Gia Long bèn cử thủy binh
Với quân bộ chiến thình lình
Ðột kích đánh phá chiếm thành Nghệ An


Trong mười ngày hành quân tốc thắng
Phe Gia Long chiếm đặng nhiều nơi
Tây Sơn quân tướng rối bời
Tìm đường trốn tránh chạy dài thoát thân

Thành Thăng Long dần dần hỗn loạn(1802)
Ðám tàn binh từng toán lang thang
Triều đình chẳng thấy bóng quan
ƠƯ nơi phủ huyện hoang tàn trống trơn

Lũ bại quân không ai chế ngự
Chúng trở thành thú dữ hại dân
Nghe tin quân Nguyễn đến gần
Tướng, quan Cảnh Thịnh vội vàng chuồn ngay

Trong những ngày Tây Sơn di tản
Cả kinh thành tán loạn khắp nơi
Ngã lên Kinh Bắc đầy người
Vắng hoe phố thị, một trời tang thương

Ngày Ðinh Tỵ trên đường Thượng Trấn
Vua Gia Long yết bản chiêu an
Vỗ về yên ủi lòng dân
Xử ngay những kẻ cướp đường lưu manh

Bùi thị Xuân vang danh nữ tướng
Từng cỡi voi giữa chốn ba quân
Ðiều binh rút đến Thạch Chương
Bị quân Nguyễn Ánh đón đường bắt giam

Vũ văn Dũng chạy ngang Ngọc Xá
Cùng ba người bộ hạ mang theo
Bị dân chận lại trói meo
Khiêng về hành trại đánh hèo giam riêng

Nguyễn Quang Toản cùng em qua khỏi
Vượt Nhị Hà gần tới Xương Giang
Mái cong chùa cổ Thọ Xương
Dừng chân tạm trú tìm đường rút lui

Vua Gia Long lấy ngày đại thắng(1802)
Ðể làm ngày quốc thống nước ta
Kinh sư chiếu chỉ ban ra
Chiêu an thần tử dĩ hòa muôn dân

ƠƯ Thăng Long còn đang rắm rối
Nguyễn văn Thành bổ tới tận nơi
Phân vùng mười trấn chia ngay
Bộ Binh, Hình, Hộ đặt người trông coi

Trong tháng mười vào ngày Kỷ Hợi
Xa giá về vừa tới tỉnh Thanh
Lập đàn tế cáo uy linh
Yết lăng Triệu Tổ sinh thành ra vua

Lễ hiến phù đem tù trảm quyết
Ngày hôm sau sai giết bại quân
Xiềng tay, trói ké, cùm chân
Vua tôi Cảnh Thịnh chém dần từng tên

Triều Tây Sơn nắm quyền Mậu Tuất(1778)
Ðến năm Nhâm Tuất nước mất vào tay(1802)
Gia Long kế tục lên thay
Giang sơn thống nhất từ rày về sau

Năm Quý Hợi (1803) bắt đầu đúc pháo
Cho ra lò chín khẩu thần công
Sai người đắp lại Thăng Long
Lập đền Văn Miếu, tiền đồng làm ngay

Sửa Phú Xuân dùng tài Văn Yến
Ðo đạc rồi nới điện rộng thêm
Vua thân vẽ kiểu đặt nền
Duyệt xem kiến trúc, đặt tên công trình

Ðộng Thạch Bích, người Kinh rất ít
Lũ man di lại thích đánh nhau
Tả quân Văn Duyệt quỳ tâu
Cho quân đi đánh tóm thu đất này

Truyền Văn Phú ra ngay hải đảo
Cụm Hoàng sa cửa đảc Sa Kỳ
Mộ dân ngoại tịch cho đi
Lập thành hải đội phòng khi cần dùng

Sứ nước Anh đem dâng cống vật(1803)
Xin thông thương Vua vẫn không cho
Xiêm La, Chân Lạp mang đồ
Sừng tê, sản, quốc thư dâng ngài

Vua Trung Quốc cử ngay sứ giả(1804)
Sang nước ta phù tá tấn phong
Chiếu thư có đoạn ở trong
Ban cho quốc hiệu Việt Nam bấy giờ

Ðể chính danh, truyền cho đúc ấn
Sáu bộ riêng khỏi lẫn vào nhau
Bắc Thành mời các sĩ phu
Ðem điều lợi hại trước sau luận bàn

Quốc Tử Giám sắc ban thành lập
Cho học sinh được cấp tiền lương
Chương trình giáo dục tỏ tường
Sưu tầm sách vở hiện còn trong dân

Nguyễn Công Trứ đệ dâng mười chuyện(1803)
Trứ là người ở huyện Nghi Xuân
Một người văn võ đa năng
Giỏi nghề đánh giặc lại sành khẩn hoang

Người Chà Và nhiễu nhương quấy rối
Bị quân ta đánh đuổi chạy dài
Vào tháng tám rước quan tài
Của vua Chiêu Thống di hài về quê(1804)

Ðúc Sách Vàng, xây nền xã tắc
ƠƯ kinh thành sắp đặt nghi trang
Thái hòa thổ môỳc sửa sang
Chọn ngày tháng tốt đăng quang thiết triều

Chọn niện hiệu Gia Long hoàng đế(1806)
Ðánh chuông vàng chiếu chỉ các nơi
Tám điều ân xá thay trời
Ðịnh ngày sóc vọng quan mời vào cung

Sửa lại thuế hợp lòng dân chúng
Cho lưu dân khỏi đóng ba năm
Ðịnh ra phép thử lúa bằng
Hai phần trăm lép trừ ngang chỗ này

Ðể hiểu rõ trong ngoài quan ải
Ðất nước mình của cải tài nguyên
Sai Lê Quang Ðịnh làm nên
Sách “Ðịa dư chí” trình lên cho Ngài

Sách mười quyển trình bày cặn kẽ
Cảnh núi sông hiểm thế, cầu đường
Thói quen, thổ sản, sơn quan
Nguồn sông, cửa biển, mỏ than, mỏ đồng

Tiếp đến việc sắc phong Chân Lạp(1807)
Nặc Ông Chân cống nạp mỗi năm
Phong vua của đất Cao Man
Vua ban chiếu chỉ cho làm Quốc Vương

ƠƯ trong nước nhiễu nhương giặc cỏ
Phái người đi phủ dụ hoàn lương
Ðặt quan coi giữ đê đường(1809)
Thảo ra định lệ thuế buôn thương thuyền

Vua nước Xiêm đem đồ triều cống(1811)
Người Chân Lạp lại tưởng nước ta
Kết giao với nước Xiêm La
Vội vàng sai sứ đi qua điều trần

Năm Nhâm Thân(1812) tình hình Chân Lạp
Trong anh em tranh chấp lẫn nhau
Nặc Chân dâng biểu khẩn cầu
Vua sai Tả Tướng kéo vào Nam Vang

Mười ba ngàn quân binh thủy bộ
Lê văn Duyệt tới xứ Cao Man
Cho đắp thành mới Nam Vang
Lô Yêm cho đặt trữ lương khi cần

Lại giao cho Nặc Chân tiền của
Thêm mười ngàn hộc lúa để ăn
Sau khi ổn định an dân
Triệu hồi Tả Tướng đem quân trở về

Trước khi đi, bàn giao Phiên Chúa
Lưu ngàn quân bảo hộ Cao Man
Khiến dân Chân Lạp cùng làm
Ðào kênh Vĩnh Tế mở đàng giao thông

Xuống chiếu ban đào sông An cựu(1814)
Lại sai người đắp đập Hà Trung(1807)
Kim Ðôi cũng được khởi công(1810)
Tam Khê vét rộng nới thông thêm giòng(1817)

Cũng năm đó đào sông Bảo Ðịnh(1817)
Từ Cù Úc cho đến Mỹ Tho
Mã Trường vua lại cấp cho
Theo trong bản vẽ đào từ Phiên An

Cho thuyền buôn Ma cao và Pháp
Ðược ra vào tấp nập tự do
Riêng Ma cao, vua thưởng cho
Vì đem dâng bản địa đồ Hoàng Sa

Ðội Hoàng Sa quan gia họ Phạm
Lập hải trình khảo thám chung quanh
Ðến năm Bính Tý hoàn thành(1816)
Cử ngay hãi đội coi riêng vùng này

Việc quốc gia giải bày sau trước
Bộ “Quốc triều thực lục” soạn ra(1815)
Sai Thích, Sàng, Toản bộ ba
Làm quan tu sửa để mà chỉnh biên

Dâng vua xem “Quốc triều luật lệ”
Làm nếp nề giúp dễ cho quen
Cần tra điều luật xét phân
Sách 22 quyển rất cần cho dân

“Duyên hải lục” đem dâng ngự lãm
Khảo sát nơi nông cạn xa gần
Men theo bờ biển Việt Nam
Trăm bốn ba (143) cửa hải quan rõ ràng
Ðất nước ta dần dần thay đổi
Qua ngàn năm chìm nỗi thịnh suy
Bây giờ cột mốc biên thùy
Ðịa đồ hiệu đính , chỉnh qui rõ ràng

Nước Việt Nam thuộc Ðông Nam Á
Vị trí ngay tại ngả tư đường
Phía đông thuộc Thái Bình Dương
Phía tây Miến Ðiện , Thái Lan , Miên , Lào

Ở phương bắc đường vào Trung Quốc
Ải Nam Quan cắm mốc phân ranh
Ðông Nam nước biễn vây quanh
Cà mau , Phú quốc thuộc miền cực nam

Miền Ðông Bắc cao nguyên và núi
Những đường mòn giáp giới Trung Hoa
Cao nguyên Quản Bạ , Bắc Hà
Sông Hồng đổ xuống chảy qua Viêỳt Trì

Hồ Thất Khê , Lạng Sơn núi đá
Những dãy đồi Cẩm Phả , Tiên Yên
Cát Bà vùng đảo thiên nhiên
Hạ Long nước phẳng đất liền chân mây

Miền Tây Bắc Lào Cai Châu Mộc
Núi Sa pa , rừng đất Cúc Phương
Ðiện Biên , sông Mã , Mường Hum
Hoàng Liên Sơn xuống tận vùng Nghệ An

Miền đồng bằng ở vùng châu thổ
Của sông Hồng rất đổi phì nhiêu
Sơn Tây , Hà Nội tiếp theo
Hưng Yên , Phả Lại đất nhiều ven sông

Dãy Trường Sơn nhìn từ phía bắc
Thoặt trông như một bức trường thành
Tạo ra về mặt địa hình
Vách sườn của dãy nét riêng mỗi vùng

Trường Sơn Ðông dốc thì dựng đứng
Phía sườn Tây thoải xuống lưng chừng
Hoành Sơn đổi hướng tây đông
Ðèo Ngang một thoáng , Mũi Ròn ngoài khơi

Trường Sơn Nam chạy dài xuống tới
Ðất cuối cùng là núi Chứa Chan
Cao Nguyên năm lọai xếp tầng
Gia Lai ,Ðắc Lắc trải dàn về tây

Lang Biang, mặt quay ra biễn
Vùng Di Linh đất chuyễn địa hình
Ngã Ba biên Giới cao nguyên
Tạo thành khung cảnh thiên nhiên tuyệt vời

Các đồng bằng vành đai Trung Bộ
Là các vùng châu thổ Thanh Hoa
Vượt suờn núi đá dôi ra
Từ Thanh Nghệ Tỉnh chạy qua Quảng Bình

Từ Trị Thiên đến vùng Nam Ngãi
Từ Bình Ðịnh cho tới Khánh Hòa
Ðồng bằng dàn trải bao la
Ðến vùng Ninh Thuận , Kê Gà phía trong

Các núi lửa Miền Ðông Nam bộ
Là cao nguyên đất đỏ hiện nay
Lộc Ninh , An Lộc phía tây
Chung quanh Long Khánh trải dài Trảng Bom

Hạ lưu sông Ðồng Nai rất thoải
Dưới dạng đồi chạy mãi phía đông
Ðan dày khe suối và sông
Tạo nên khí hậu vô cùng đặc trưng

Sông Cửu Long đồng bằng châu thổ
Ðồng Tháp Mười là chổ trũng sâu
Sông Tiền , sông Hậu cùng nhau
Mang phù sa lại bồi cao thành giồng

Ðất Vĩnh Long , Bến Tre , Sa Déc
Vùng Gò Công, đất sét Trà Vinh
Cần Thơ , Phụng Hiệp , U Minh
Hàm Luông , Rạch Giá , Hà Tiên cuối cùng

Cả một vùng phì nhiêu trù phú
Lúa bạt ngàn cây trái xanh um
Ngoài xa hải đảo quanh vùng
Phú Quốc , Côn Ðảo vòng cung bên ngoài

Gia Long sai Văn Thành tổng trấn
Trở về kinh lãnh ấn trung quân
Có con đậu bảng cử nhân
Tên Thuyên là bậc văn nhân có tài

Thơ xướng họa vung tay quá trán

“Ðồn rằng châu Ái lắm nhân tài
Trống chiếu lòng riêng những đợi hoài
Ngọc phát non kinh nào giấu mãi
Ngựa kỳ, ngựa ký mấy người hay
Lan sanh hang thẳm hương ngàn dặm
Phụng đậu gò cao tiếng khắp nơi
Trong núi có ai là Tể tướng
Ra tay giúp đỡ chuyển cơ đồ”

Câu thơ gởi bạn đọc chơi
Nào ngờ thơ ấy đến nơi cung đình

Duyệt vốn ghét Văn Thành từ trước
Nhân dịp này vớ được tâu lên
Xin vua buộc tội trước tiên
Bắt Thành tự vận, đem Thuyên chém đầu

Ðặng Trần Thường bị tâu giấu thuế
Lê Chất nay phát giác việc này
Vua ra lệnh bắt liền tay
AÔn tuyên tội giảo giết ngay trong tù


Năm Kỷ Mão(1819) mới vừa tháng Chạp
Vua Gia Long truyền khắp đại thần
Ðến bên giường ngự dụ rằng
Thọ mang di chiếu mệnh chung gần kề

Xét Gia Long có bề hào kiệt
Người dù xây được nghiệp tổ tiên
Một tay thống nhất ba miền
Quách thành gây dựng một nền Nam Giao

Nhà Tôn miếu. Sông đào, đập đắp
Sửa cơ đồ xã tắc an dân
Nhưng mà lòng dạ tiểu nhân,
Ðào mồ Nguyễn Huệ, giết oan trung thần




QUYỂN HAI MƯƠI MỐT

MINH MẠNG HÒANG ÐẾ
(1820- 1841)

Thái tử Ðởm lên cầm nghiệp đế(1820)
Năm Canh Thìn (1820)kế tiếp lên ngai
Ðại Nam quốc hiệu đổi ngay
Triều tên Minh Mạng từ nay bắt đầu


Vua thiết triều trước sau xét việc
Vốn là người đoán quyết thông minh
Châu phê ghi chú rất tinh
Tính tình ham học sử kinh luận đàm

Vua là người quan tâm thi cử
Cho dựng nền Quốc Tử Giám ngay
Chiếu ban tuyển chọn tài hay
Thi Ðình, thi Hội định ngày mở ra

Nay truyền ra ba năm một khóa
Ở Gia Ðịnh cho mỡ trường công
Ðặt quan đốc học để cùng
Khuyến dân học tập ở vùng Trấn biên

Vua lại lập trường riêng ngoại ngữ
Ðặt chương trình dạy chữ La tinh
Pháp văn học tập cho rành
Chữ Chàm, chữ Thái học hành siêng năng

Thầy ngoại quốc dạy môn đàm thoại
Cho các quan xuất ngoại học thêm
Mở trường Thổ ngữ Cao nguyên
Tuyên quang,Vĩnh Ðiện dạy riêng chữ này

Cho Xương, Thường sang Tây tiếp cận
Ði bằng thuyền qua tận Lưu Ba
Ðóng tàu theo kiểu người ta
Trên sông chạy thử kiểm tra vận hành

Năm Canh Tý(1840) khánh thành ba chiếc
Thiết kế theo lý thuyết bốc hơi
Vận hành do nuớc đun sôi
Thanh chuyền khởi động làm quay chân tàu

Làm ra máy dựa vào sức nước
Quay trục xe , dòng nước chảy qua
Gỗ rừng xẻ được cưa ra
Chuyển về đem bán lợi ba bốn lần

Bớt sức dân góp phần khi trước
Ðỡ tốc công gánh nước về dùng
Chế ra xe kéo vòi rồng
Ðể nhanh dập lửa dự phòng cháy to

Vua truyền cho Chaigneau kiễm soát
Việc khai thác mỏ bạc Thái Nguyên
Rồi sai kiễm định thêm xem
Tính ra không lãi nên đem đấu thầu

Tôn Thất Lang xin tâu khai khẩn
ƠƯ Phú Yên trăm mẫu ruộng hoang
Hải An, Giao Thủy có quan
Chiêu dân khẩn đất khai quang một vùng

Sai bộ Công quan nha chuẩn bị
Ra Hoàng Sa làm lễ dựng bia
Trồng cây bãi đỗ còn ghi
Khoanh vùng mắc cạn thuyền bè tránh xa

Bãi Hoàng Sa nhiều cây rậm rạp
Dưới nước xanh là cát óng vàng
Cổ miếu nằm phía Tây Nam
Giữa cồn có giếng nước nằm bên trong

Năm Bính Thân(1836) lệch giòng mắc cạn
Thuyền nước Anh bị máng đá ngầm
Vua sai ông Nguyễn Tri Phương
Ðem thuyền cứu hộ tìm đường đưa ra

Việc ngoại giao xem ra có vẻ
Ít nhiệt tình theo lẽ tất nhiên
Khước từ lễ vật người đem
Khư khư giữ lấy ý riêng của mình

Với nước Anh mấy lần từ chối
Nước Hoa Kỳ gởi tới quốc thư
Vua quan tỏ ý nghi ngờ
Tìm lời thoái thác chối từ người ta

Vua Louis phái qua Lãnh sự
Cháu Chaigneau đi sứ Việt Nam
Quốc thư lễ vật mang sang
Nhưng vua từ chối giao bang nước này

Bougainville với hai thuyền chiến
Ði vào nơi cửa biển sông Ðà
Quốc thư, phẩm vật mang qua
Tính bề thông hiếu bị vua khước từ

Với Trung Hoa bấy giờ giao hiếu
Vua thân hành lãnh chiếu thọ phong
Lễ đài đặt tại Thăng Long
Sứ Tàu mang ấn với cùng chiếu thơ

Muốn khôi phục cơ đồ triều trước
Phan Bá Vành bắc chước dấy binh
Thành Nam đột kích thình lình
Giết quan Thủ ngự lấy thành như chơi

Nguyễn Công Trứ được sai dẹp loạn
Ðánh Bá Vành đến tận phía Tây
Bắt Vành với bảy trăm người
Sai quân báo tiệp chạy ngay về triều

Lê Duy Lương kéo theo bè đảng
Chiếm ba châu cai quản một vùng
Lại thêm bị giặc họ Nùng
Văn Vân tên gọi xưng hùng một phương

Tại Tuyên Quang theo đường mật báo
Biết Vân đang nương náu trong rừng
Lệnh cho đốt lửa khắp vùng
Họ Nùng chết cháy ở trong trận này

Lê Văn Khôi, con nuôi Tả tướng
Giận gian thần dấy loạn Phiên An
Chiếm luôn sáu tỉnh miền Nam
Ước giao Phiên quốc ngấm ngầm âm mưu

Truyền đưa vào, đạo quân Gia Ðịnh
Bày kế hoạch để đánh giặc Khôi
Quan quân chưa kịp đến nơi
Thì Khôi đã chết truớc đây mấy ngày

Lính bao vây quanh dinh nguyên soái
Khi triều đình chiếm lại Phiên An
Chém đầu dễ đến hai ngàn
Các quân phản loạn đang còn ở trong

Lính cho cùm Gia Tô đạo trưởng
Là cố Du đang vướng trong thành
Mặc dù ông cố thanh minh
Nhưng rồi vẫn bị hành hình như không

Lệnh bá dao được dùng xử tử
Lột da đầu , rồi bổ làm tư
Thịt xương cắt xẻo từ từ
Tay chân chặt cụt còn dư thân mình

Cuộc hành hình vô cùng man rợ
Chém treo ngành chỉ có nước ta
Lăng trì xử giảo nghe qua
Thật là rùng rợn hình tra bấy giờ

Với cựu thần dây mơ tới Ngụy
Như Tả quân Văn Duyệt thì cho
San bằng phá hủy mả mồ
Khắc bia buộc tội, tịch thu gia tài

Giặc ở trong, giặc ngoài biên trấn
Quân Thái Lan muốn tấn công ta
Nhân khi xẩy việc can qua
Ngụy Khôi cầu cứu ấy là cơ may

Ðường tiến quân qua đây nhiều lối
Dàn thủy binh thẳng tới Hà Tiên
Nam Vang quân bộ theo liền
Lại qua Cam Lộ thọc xiên cạnh sườn

Ngã Ai Lao theo đường Nghệ Tĩnh
Cướp phủ nha trong huyện Trấn Ninh
Giặc nhanh tay chiếm mấy thành
Quân ta lui giữ đầu ghềnh sông Giang

Sai các tướng binh dàn thế đánh
Trương Minh Giảng , Phúc Ðỉnh, Nguyễn Xuân
Toàn quyên ra lệnh điều quân
Chất Tri nghe thấyvội vàng rút lui

ƠƯ Ai Lao vua người Nam Chưởng
Muốn thông đồng với tướng Xiêm La
Liệu tình Chiêu Nội phải qua
Xin quân cứu viện nhờ ta giúp giùm

Người Chân Lạp phục tùng triều cống
Ðể dân họ được sống bình an
Thỉnh cầu quận chúa Ngọc Vân
Xin ta bảo hộ chận đường quân Xiêm

Trương Minh Giảng cầm quyền bảo hộ
Lê Ðại Cương sứ bộ trong quân
Ðất người chiếm đoạt dần dần
Lấy luôn Chân Lạp thay bằng Trấn Tây

Thủy Chân Lạp giờ đây đâu nữa
Ðày Ngọc Vân sang ở Phiên An
Ngậm ngùi dất nước Nam Vang
Quan quân ly tán điêu tàn quê hương

Nặc Ông Ðôn tìm đường kháng chiến
Chống dân Nam xâm chiếm nước nhà
Cùng dân bản địa vạch ra
Dùng du kích chiến nhữ ta sa lầy

Cuộc viễn chinh gây đầy tổn thất
Làm người dân bị mất niềm tin
Chiến tranh giặc giã liên miên
Nhân dân cùng khổ lại thêm chết người

Lệnh vua sai kiểm tra dân số
Mỗi mười năm một hộ tăng thêm
Trăm ngàn dân được ghi tên
Tách từng nhân khẩu chép biên rõ ràng

Ðể dễ dàng điều hành việc nứớc
Vua đặt ngay Nội Các trong cung
Lập Cơ Mật Viện để cùng
Giúp vua bàn bạc ý chung mọi người

Chia nước ra ba mươi mốt tỉnh (31)
Cũng là tên đơn vị điều hành
Tổng đốc, Tuần phủ phân minh
Ðặt thêm Bố chính lập dinh quan phòng

Một công trình vô cùng tuyệt tác
Là Cửu đỉnh vừa được đúc xong
Nới thêm thành cũ ngoài cùng
Dựng lầu Ngũ Phụng, thiết trùng Ngọ Môn

Về văn Nôm dưới triều nhà Nguyễn
Có Nguyễn Du viết truyện Thúy Kiều
“Muôn nghìn người thấy cũng yêu
Xôn xao anh yến dập dìu trúc mai”

Nguyễn Huy Tự có tài thi phú
Truyện “Hoa Tiên” là thú ngâm nga
Riêng Phan Huy Chú làm ra
Lịch Triều Loại Chí thật là công phu

Vua viết bài Thiên cơ dự triệu
Thuyết bàn về vương đạo chăn dân
Ðể đời bảy tập thơ văn
Bài thơ Ðế Hệ dể dàng noi theo

Vua Minh Mạng có nhiều con cháu
Riêng nữ nhi hơn sáu mươi nàng
Lại thêm bốn tám(48)hoàng nam
Cung phi mỹ nữ cả ngàn chung quanh

“Nhất dạ lục giao sinh ngũ tử”
Thú mây mưa ắt dữ trăm đường
Nghe đâu toa thuốc cường dương
Còn lưu truyền mãi hoang đường đến nay


QUYỂN HAI MƯƠI HAI

THIỆU TRỊ HOÀNG ÐẾ ( 1841- 1847)

Năm canh Tý(1840)khi ngài tạ thế
Cho đòi Trương Ðăng Quế vào cung
Rước hoàng thái tử Miên Tông
Chiếu theo di mệnh tấn phong ngôi trời

Vua lúc đó tuổi vừa băm bốn
Người thông minh tính vốn ôn hòa
Văn chương đáng bậc tài hoa
Siêng năng lo việc quốc gia suốt ngày

Oạng là con thứ hai Minh Mạng
Nối ngôi cha cáng đáng việc triều
Dưới tay quan chức cũng nhiều
Trung thành giúp rập mọi điều tận trung

Tạ Quang Cự hợp cùng Xuân Cẩn
Nguyễn Tri Phương binh trấn Cao Man
Trương Ðăng Quế bậc cận thần
Lại thêm Công Trứ cầm quân vững vàng

ƠƯ Trấn Tây, Thổ Man quấy rối
Trương Minh Giảng trở lại đất Miên
Xuy, Sức dấy loạn Kiên Giang
Nhiều nơi nổi dậy như đàn ong ve

Vua đã phê bãi binh ra khỏi
Ðất Cao Man tạm thối lui quân
An Giang di tản rút dần
Dựng thêm đồn lũy bên phần đất ta

Theo quân đi vượt qua biên giới
Trương Minh Giảng khi tới An Giang (1841)
Thẹn mình hờn giận ngổn ngang
Cáo đau, thác bệnh, suối vàng quyên sinh

Nước Chân Lạp bị Xiêm chiếm đóng(1845)
Dân thổ cư tìm sống sang ta
Khẩn cầu Nam Việt kéo qua
Sai Võ Văn Giai điều tra tình hình

Uẫn kéo binh dẫn đầu đi trước
Chỉ vài ngày lấy được Nam Vang
Trấn Tây quân Việt chận đường
Quân Xiêm hốt hoảng đầu hàng khắp nơi

Tướng Chất Tri sai người đến báo(1845)
Xin nghị hòa xếp giáo bãi binh
Hứa lui về lại nước mình
Trấn Tây trả lại với thành Nam Vang

Nguyễn Tri Phương truyền thu binh để
Năm Ðinh Mùi(1847)làm lễ tấn phong
Ngôi vua cho Nặc ong Ðôn
Vua ta xuống chiếu vương phong cho người

ƠƯ phương Nam trong ngoài tạm ổn
Việc đê điều là vốn nỗi lo
Bắc thành, Thanh Hóa lụt to(1846)
Truyền cho tu sửa để trừ lụt dâng

Bảo đại thần ở kinh và tỉnh
Nạn lũ trôi bàn tính cho xong
Cửu An đắp đập khơi sông
Ðắp thêm đất mới nới lòng mặt đê

Vua sai mở khoa thi võ học(1846)
Cho khắc truyền ấn quốc Ðại Nam
Văn Quan khai được mỏ vàng(1843)
Kiểm tra dân số kho tàng quốc gia(1841,1847)

Ðào Trí Phú đi qua Pháp để(1843)
Thảo luận về mua chiếc Ðiện Phi
Chiếc tàu hiện đại khó bì
Vận tốc cực mạnh ngay khi khởi hành

Tạo mẫu riêng cân đai phẩm phục
Lập công thức việc đúc súng đồng(1846)
Mời người đạo đức vào trong
Giúp dân khai hóa việc chung góp phần

Nền ngoại giao kết thân các nước
Ðất Trung Hoa vẫn được quan tâm
Sang Tàu sứ cử sang thăm
Bắc Kinh phó hội từ năm Nhâm Dần(1842)

Người Nam Bân nước là Thủy Xá(1846)
Cũng chọn làm sứ giả dưa sang
Chiêm Thành lại muốn tiến dâng
Ta cho hai nước được làm phiên vương

Ở Tây phương như Anh Cát Lợi(1845)
Sai sứ qua muốn nối bang giao
Nhân khi nước ấy có tàu
Gặp cơn bão biển trôi vào nước ta

Tháng tám qua có nhiều tàu chiến(1847)
Của nước Anh đến biển Tourane
Quốc thư cống phẩm đưa sang
Mong ta chấp thuận giao thương nước ngoài

Những năm trước mật sai chỉ dụ
Các tỉnh thành theo dõi giáo dân
Thừa sai thì phải theo chân
Aạm mưu phản động phải ngăn kịp thời

Nhưng tới đời nguyên niên Thiệu Trị
Lệnh cấm đạo nới nhẹ ít nhiều
Favin đại diện Pháp triều
Xin cho giảm án người theo đạo này

Vua Thiệu Trị một người nhân ái
Tha năm người vì nghĩa tiên quân
Thuở xưa họ đã theo chân
Phò Vương trong cảnh khốn cùng thất cơ

Cuộc giao hảo ban sơ khởi việc
Pháp cử sang hai chiếc chiến thuyền
Quốc thư chữ Hán dâng lên
Xin vua cho phép được truyền thánh kinh

Bỗng đang khi điều đình thương lượng
Thuyền của Tây nổ súng vào ta
Giương buồm vượt biển chạy xa
Vua quan nổi giận liền ra lệnh này

Xuống chỉ dụ : cấm ngay truyền đạo
Bắt những người che dấu Thừa Sai
Giáo dân, giám mục nhiều nơi
Nổi lên chống đối lệnh này của vua

Ít có vua như là Thiệu Trị
Oạng cũng là học sĩ uyên thâm
Lắm khi cùng với quần thần
Ðông Tây kim cổ luận bàn việc xưa

Là nhà thơ có nhiều tác phẩm
Cũng là người có lắm bài hay
Vua ra câu đố đến nay
Chưa ai giải được chuyện này thật không ?

Ðó là bài Vũ Trung Sơn Thủy
Ðược ra đề theo kiểu hồi văn
Liên hoàn một chút khó khăn
Ðọc thành sáu bốn(64) trắc bằng ra thơ

Bài thơ xưa nay treo ở viện
Lúc trước kia gọi viện Long An
Ngày nay thuộc viện bảo tàng
Nằm trong thành nội ở gần Hiễn Nhơn

Vua Thiệu Trị khi còn tại thế
Làm những điều đáng kể sau đây
Rút quân ra khỏi trấn Tây
Ðào sông đắp đập định ngày khai thông

Chỉnh đốn lại trong cung ngoài điện
Khẩn hoang vùng dọc biển miền Nam
Dạy điều nhân nghĩa khai tâm
Kiểm tra dân số để làm thống kê




TỰ ÐỨC HOÀNG ÐẾ ( 1847- 1885)@@@

Thái tử Thì lên ngôi hoàng đế
Tên Hồng Nhậm hậu duệ Gia Long
Ðược phong là Phước Tuy Công
Niên hiệu Tự Ðức nối dòng Nguyễn Vương

Hưởng ngai vàng tuổi đương mười chín
Dáng mảnh người bản tính thư sinh
Hiền lành nhân hậu chí tình
Khiêm cung hiếu thuận thông minh hơn người

Ðối với me,ỳ là người hiếu thảo
Việc nước nhà thường báo cho hay
Chép riêng lời mẹ hằng ngày
Quyển Từ huấn lục trong tay xem dần

Các đại thần như Phan Thanh Giản
Nguyễn Tri Phương còn vẳng tiếng thơm
Triều thần một dạ sắt son
Hoàng Diệu tuẫn tiết một lòng trung quân

Vua là người văn hay chữ tốt
Ðể lại đời ngót một ngàn trang
Khi vui xướng họa thơ văn
Thức khuya dậy sớm siêng năng việc triều
Sức thì yếu việc nhiều không xuể
Nên nhà vua chẳng thể đi xa
Dân tình chỉ được nghe qua
Còn như kinh lý quả là hiếm hoi

Sức khỏe ngài là điều bí ẩn
Vợ thì nhiều mà vẫn không con
Tuổi cao lực đã cạn mòn
Lựa người nối nghiệp nuôi con em mình

Triều Tự Ðức thịnh hành Nho học
Kẻ đương thời thích đọc từ chương
Văn thơ câu nệ khoa trường
Bế quan tỏa cảng ngày càng thoái lui

Xuống chiếu sai định thêm các ngạch
Với văn bằng thì đặt như sau
Thủ khoa, Bảng nhãn đỗ đầu
Thám hoa, Hoàng giáp đứng sau loại này

Gọi Tiến sĩ liền ngay sau đó
Thêm cử nhân, chót đổ Tú Tài(1847 ,1851)
Ðích thân vua chọn người hay
Tấn phong quan Trạng trong ngoài xướng danh

Vừa hoàn thành “Ðại Nam Hội Ðiển” (1856)
Ghi các điều Chế, Chiếu, Biểu, Nghi
Các điều lệ định trường quy
Chính danh mọi việc dễ bề an dân

Lập nhà thờ Hiền Thần, Trung Nghĩa(1857)
Lại cho tìm hậu duệ các quan
Thành, Chất, Văn Duyệt hàm oan
Nay cho con cháu chức hàm, tước quan

Hồi Tây Sơn có Võ Trường Toản(1852)
Một danh sư ở ẩn giữa đời
Học trò lắm kẻ nên người
Vua phong Tố Ðức lập nơi để thờ

Mấy năm đầu triều vua Tự Ðức
Một vài nơi cướp giựt nổi lên
Cao Bằng thổ phỉ phíatrên
Nông dân làm loạn dưới miền Hải Dương

ƠƯ Mỹ Lương có Lê Duy Cự
Ðược tôn làm Soái Chủ vùng này
Quân sư Bá Quát dưới tay
Chiêu quân chiếm lấy Sơn Tây bấy giờ

Cao Bá Quát nhà thơ lỗi lạc
Người Gia Lâm , Kinh Bắc ngoại thành
“Chu Thần Thi Tập” nỗi danh
Nói lên được cái nhân sinh bấy giờ

Là quân sư cho Lê Duy Cự
Bị tuyên án xữ tử chém treo
Ghép vào tội phản Hòang Triều
Giúp quân phiến lọan làm điều tác oai

Sau biến cố dưới thời Thiệu Trị
VuaTự Ðức kỳ thị nhiều hơn
Luật ra cấm đạo trong dân
Với điều phân sáp giam cầm dã man

Ba Giám Mục công dân nước Pháp
Bị triều đình đàn áp tả tơi
Bắt giam riêng biệt một nơi
Rồi đem xữ giảo từng người răng đe

Tin thảm sát bay về Pháp Quốc
Nã Phá Luân lập tức ra quân
Binh thuyền sửa soạn đưa sang
Dọn đuờng xâm lược dần dần nước ta

Montigny cử qua thương thuyết
Ðến Ðại Nam xin để bang giao
Cửa Hàn thuyền chiến theo vào
Sứ thần của Pháp dâng thư lên ngài

Vua từ chối truyền sai chuẩn bị
Lập đồn lũy bố trí tuần tra
Thần công đặt vịnh Sơn Trà
Cửa Hàn cửa Thuận quân ta canh phòng

Tàu của Pháp vào trong Cửa Thuận
Ði lòng vòng do thám nước ta
Có khi đến bải Sơn Chà
Thường xuyên lảng vảng xa xa bên ngoài

Ở Biên Hòa cho người lên bộ
Ðến Quãng Bình neo lại điều nghiên
Rồi qua Nam Ðịnh , Thái Bình
Lên bờ khảo sát địa hình ra sao
PHÁP ÐÁNH ÐÀ NẲNG (1858)

Nã Phá Luân mỡ đầu cuộc chiến
Cử đi ngay pháo hạm chiến thuyền
Genouilly Trung Tướng toàn quyền
Ba ngàn lính thủy được đem theo cùng

Espagnol hợp chung với Pháp
Hội ý nhau bèn lập liên quân
Quảng Nam trực chỉ dong buồm
Ra sức bắn phá hạ đồn An-Ton(1858)

Lê Ðình Lý cùng quan Ðào Trí
Dàn binh vùng Cẩm Lệ giao tranh
Chẳng may trúng đạn trên thành
Rút về hậu cứ chia quân chặn đường

Nguyễn Tri Phương tăng cường giữ ải
Ðồn Liên Trì, An Hải, Trấn Quan
Dằng dai lựa thế cầm chân
Lính Tây bệnh dịch thất thần rút ngay





QUYỂN HAI MƯƠI BA

PHÁP CHIẾM GIA ÐỊNH (1859)

Năm Kỷ Mùi bỏ vây Ðà Nẳng(1859)
Giặc theo đường kéo thẳng vào Nam
Hành quân đánh thốc Phiên An
Sài Gòn, Gia Ðịnh chúng bàn lấy luôn

Người chỉ huy là quan hộ đốc
Thấy thế giặc mỗi lúc một đông
Rút vào tử thủ bên trong
Dần dần cô thế tử vong trong thành

Giặc chiếm xong phá dinh đốt trại
Hủy kho lương của cải đem đi
Truyền cho Trung Tá Berry
Ðóng quân tại chỗ chỉ huy vùng này

Genouilly được thay người khác
Thiếu tướng Page ủy thác nghị hòa
Ước thơ mười một khoản là
Cắt đất , cho phép người ta ra vào

Vua ướm hỏi : muốn hòa hay chiến ?
Việc trù trừ chẳng tiến tới đâu
Ðợi thư phúc đáp quá lâu
Sứ thần Pháp quốc xuống tàu ra đi

Năm Tân Dậu(1861) giặc về Gia Ðịnh
Tổng chỉ huy : tư lịnh Charner
Nam Kỳ giặc muốn lăm le
Ðiều nghiên kế hoạch phân chia từng người





PHÁP TẤN CÔNG ÐỒN KỲ HÒA
THANH TOÁN ÐỊNH TƯỜNG
LẤY TRỌN BA TỈNH MIỀN ÐÔNG
(Biên Hòa , Gia Ðịnh , Ðịnh Tường)

Ðồn Kỳ Hòa, Cây Mai, Kiến Phước
Ðịch tập trung hỏa lực tấn công
Khói mù đạn pháo nổ tung
Quân Nam cố thủ ở trong chiến hào

Súng thần công òa ào trực chỉ
Giặc tràn vào chiến lũy phe ta
Hai bên đánh xáp lá cà
Quân Nam yếu sức rút ra khỏi đồn

Nguyễn Tri Phương linh hồn kháng chiến
Ðang theo dõi diễn biến từng giờ
Ðiều binh tiến thoái phất cờ
Cùng quan tham tán dặn dò ba quân

Rồi tướng quân chẳng may trúng đạn
Quan Tán lý vong mạng trước đồn
Nguyễn Duy, Thế Hiển tử thương
Quân ta tan tác rút luôn ra ngoài

Ðồn Kỳ Hòa giờ đây thất thủ
Nguyễn Tri Phuơng rút khỏi Phiên An
Biên Hòa dừng lại dưỡng quân
Bổ sung thêm được gần ngàn tinh binh

ƠƯ triều đình nghe tin rúng động
Lời điều trần trước chẳng thèm nghe
Bá Nghi đã chỉ mối nguy
Giặc luôn cơ động, ta thì ngồi yên

ƠƯ Gia Ðịnh, giặc đem quân đánh
Nơi cửa Hàn, thế mạnh dương oai
Cát Bà cửa Thuận tới lui
Chiến thuyền của Pháp luôn ngoài biển Ðông

Từ Sài Gòn, giặc chia mấy mũi
ƠƯ phía tây lấn tới Hốc Môn
Ven sông Ngưu Chữ đóng đồn
Vượt sông Vàm Cỏ vào đường Long An

Giặc nghênh ngang như vào nhà trống
Sửa soạn quân vây hãm Ðịnh Tường
Tấn công đồn ở Tân Hương
Tiến qua cứ điểm Trung Lương dễ dàng

Vàm Cỏ Tây vượt sang để đánh
Từ Cửa Ðại tiến đến Tịnh Giang
Bắt quan tướng quốc Công Nhàn
Mỹ Tho bỏ ngõ Nam quân chạy dài

Mất Ðịnh Tường tin bay tới Huế
Cả triều đình không thể làm ngơ
Cử ngay Bộ Hộ Thượng Thơ
Ý vua cũng hiểu phải lo đề phòng

ƠƯ miền Ðông, quân ta cố thủ
Từ Ðồng Nai rán giữ Mỹ Hoà
Miền Tây, giặc đã dần dà
Gò Công tiến chiếm, đánh qua Tháp Mười



NAM KỲ KHÁNG CHIẾN

Bỏ Mỹ Tho, ta lui Cai Lậy
Lệnh triều đình giữ lấy Vĩnh Long
Nghĩa quân cát cứ Ba Giồng
Quan gia Phủ Cậu một lòng vì dân

Trương Công Ðịnh cầm quân chống chọi
Ðất Gò Công, Huyện Toại chiêu binh
Duy Dương viên lại triều đình
Thủ khoa Huân cử điều hành việc quân

Nguyễn Trung Trực mấy lần dụ địch
Ðội nghĩa thuyền tập kích trên sông
Espérance đang ở giữa giòng
Du kích phóng lửa tấn công , tàu chìm

Vùng Cái Thia thuộc miền Mỹ Quý
Giặc tiến dần về phía Vĩnh Long
Lebris đại tá tập trung
Bọn nguời theo giặc tấn công Nam triều


Tướng Bonard được điều sang thế
Thay Charner tổng chỉ huy quân
Viễn chinh của Pháp đang cần
Ðổi thay chiến lược nuốt dần miền Nam

Giặc âm thầm chiêu quân phản nghịch
Lập ra đoàn du kích quấy ta
Lấy tiền, chức tước ban ra
Tuyên truyền giết đạo âm mưu gian tà

Ðánh Biên Hòa, tiến ra Bà Rịa
Lấy Vũng Tàu, cứ địa Bình Tuy
Miền Ðông nay đã lâm nguy
Vĩnh Long địch chiếm tin về kinh đô

Với kẻ thù vô cùng xa lạ
Và khí tài chúng quá tối tân
Mưu mô chiến thuật điều quân
Khác xa các nước lân bang quanh mình

Cả triều đình hoang mang bối rối
Trước tình hình tiến thối lưỡng nan
Giặc Tây chiếm nửa miền Nam
Nghị hoà hay chiến phải làm gì đây ?

Lúc trước đó, có người dâng kế
Xin đức Vua liệu thế về sau
Nghị hòa hơn để thua đau
Vì so với giặc kém nhau quá nhiều

Xin vua theo gương người Nhật bản
Và Trung Quốc mà tạm bang giao
Ðể cho nhiều nước cùng vào
Tự khắc thành thế vạc dầu ba chân

Ðất không mất mà quân vẫn giữ
Việc giao thương thì cứ phồn vinh
Người ta đem tới văn minh
Giao lưu văn hóa dân mình lợi thêm

Vua có xem nhưng không hiểu biết
Lời điều trần tâm huyết đưa ra
Lời hay thì lại bỏ qua
Bế qua tỏa cảng riêng ta một mình

Ðến bây giờ, triều đình mới thấy
Bọn giặc Tây cướp lấy vương quyền
Biên Hòa, Gia Ðịnh, Trấn Biên
Ðịnh Tường, Cai Lậy, thêm miền Vĩnh Long




HÒA ƯỚC NHÂM TUẤT (1862)


Bonard cử Simon trung tá
ƠƯ trong vai sứ giả chiêu hàng
Ðem thuyền neo ở sông Hương
Buộc ta phải ký và nhường đất cho

Giao Ðịnh Tường và trao Gia Ðịnh
Nhượng Biên Hòa, các tỉnh phía Nam
Ðất đai địch cứ lấn dần
Biến thành thuộc địa thực dân cả rồi

Phan Thanh Giản vua sai thương thuyết
Thảo sơ qua Hòa Ước tay ba
Espagnol, Pháp và ta
Ðịnh năm Nhâm Tuất(1862)trình qua triều đình

Hòa ước ấy chia thành ba bản
Mười hai điều , các khoản như sau
Tự do giảng đạo , ra , vào
Buộc ta cắt đất đễ giao cho người

Phan Thanh Giảng với tài tranh cãi
Theo hòa ước đòi lại Vĩnh Long
Vua sai ông ấy vào trong
Buộc Ariès giao Vĩnh Long về triều

Mất quá nhiều theo trong hòa ước
Triệu các quan tính chước nghị bàn
Chọn ngay sứ bộ gởi sang
Paris, Madrid lên đuờng thuyết du

Ðoàn sứ bộ giả từ qua Pháp
Phan Thanh Giản trong chức trưởng đoàn
Tham tri Phú Thứ phó quan
Thọ Tường, Vĩnh Ký liệu đường thông ngôn

Nã Phá Luân truyền cho bệ kiến
Sứ thần ta đánh tiếng lên rằng :
“Vì đức độ lẫn tài năng
Xin cho chuộc lại mấy vùng đất đai”

Khéo tìm lời, Pháp Hoàng từ chối
Phan Thanh Giản bối rối vô cùng
Những lời du thuyết tiêu vong
Bao nhiêu công sức mất không cả rồi

Từ nước ngoài quay về lại Huế
Yết kiến vua sự thể đầu đuôi
Trước triều ông đã trình bày
Rằng vua nước Pháp tìm lời nói quanh

Riêng Phú Thứ chép thành một tập
Viết lại điều mắt thấy tai nghe
“Ðông Tây Luận” một bài thi
Vẫn còn mang tính khinh khi người ngoài

Grandière trong vai thiếu tướng
Ðược cử sang thanh toán n ghĩa quân
Tuân theo lệnh Nã Phá Luân
Bác lời thỉnh nguyện sứ thần của ta

Viên Toàn Quyền là Aubaret
Trước sân chầu lễ phép tâu vua
Mấy điều hòa ước đã đưa
Giữ nguyên không đổi xin vua xét tường

Theo như lời của hoàng đế Pháp
Vẫn duy trì hòa ước ký xong
Chỉ cho trả lại Vĩnh Long
Còn ba tỉnh khác xin đừng bàn thêm



PHÁP CHIẾM BA TỈNH MIỀN TÂY

Muốn đoạt luôn những miền còn lại
Năm Ðinh Mão(1867) đánh lấy miền Tây
Tối hậu thư ,Vie gởi ngay
Nhưng vua Tự Ðức để ngoài lời đe

Phan Thanh Giản cử đi Kinh Lược
Gởi thêm quân vào trước trong Nam
Ðắp thành, phòng thủ lo toan
Ghé qua Gia Ðịnh hỏi han tình hình


Bọn giặc Pháp nửa đêm rạng sáng
Lệnh khởi binh tiến đánh Vĩnh Long
Một đoàn thuyền chiến rợp sông
Thủy quân lục chiến tấn công vào thành

Quan Kinh Lược không đành nhìn thấy
Cảnh thịt rơi, máu chảy dân mình
Cho nên ông phải thân chinh
Mở lời đàm phán, hạ mình cứu nguy

Thế giặc mạnh màng chi thương thuyết
Cứ tràn vào cố quyết chiếm luôn
Hà Tiên, Châu Ðốc quy hàng
Tóm thâu sáu tỉnh miền Nam bấy giờ

Oạng không ngờ thực dân tráo trở
Khiến cho ông đau khổ vô cùng
Nhịn ăn đến lúc lâm chung
AÔo bào, ấn triện gởi dâng về triều

Nguyễn Ðình Chiểu giấy điều chấp bút
Viết một bài thơ khóc họ Phan
Còn vua và các đình thần
Trách Phan không quyết đánh quân bạo tàn

MIỀN NAM DƯỚI THỜI THUỘC ÐỊA

Ðất miền Nam trở thành thuộc địa
Pháp bắt đầu nghĩ kế an dân
Chính quyền quan lại đặt dần
Hương , ấp chiêu mộ Việt gian tham tiền
Tỉnh Gia Ðịnh Trấn Biên thay đổi
Chọn Sài Gòn đất mới làm kinh
San đường, lập chợ, xây thành
Khơi sông, lập cảng, dựng nhanh nhà tù

Dinh Toàn quyền làm khu Soái Phủ
Lập nhà thương , mở phố bán buôn
Xây cầu, đường sá, khai mương
Nhà thờ Thiên Chúa, gác chuông chọc trời

Ngạch Niết ty bổ người cai trị
Trường Tabert dạy trẻ Tây phương
Khuyến thêm tiểu thủ công thương
Lập ra chi nhánh Ðông Dương Ngân Hàng

Thành lập ban Hội đồng Quản Hạt
Các phép tắc dựa luật của Tây
Xử dân theo kiểu luật này
Hội đồng hàng tỉnh bầu ngay từng miền

Ðể thông tin tuyên truyền các huyện
Ðặt đường dây điện tín nhiều nơi
Công ty tàu thủy đường dài
Nam Vang, Thượng Hải lập ngay tức thời

Xây thêm đồn sai người cắt đặt
Thành Chí Hòa cho đắp lên cao
Chung quanh xây bức tuờng rào
Thép gai, lô cốt, cổng chào thật to

Chẳng mấy hồi dân ưa nếp sống
Sành tiếng Tây, nói ngọng tiếng ta
Phần đông quan lại xin qua
Nhập vào Pháp tịch như là dân Tây

Trước nhục nước ngoại lai xâm chiếm
Dân Nam Kỳ kháng chiến vùng lên
Ðông, Tây khắp cả hai miền
Nghĩa quân hoạt động, bưng biền hội quân

Diệt thực dân, dựng lên khu chiến
Cắt đứt đường tiếp viện vùng sâu
Nghĩa binh tay góp sức vào
Ðể ngăn quân giặc đào hào diệt gian

Ðại Việt Sử Thi 8 & 9
Hồ Ðắc Duy

#1
QUYỂN 8

TRẦN ANH TÔNG HOÀNG ÐẾ
(1293 - 1314)

Thái tử Thuyên lên ngôi hoàng đế (1293)
Vào tháng ba, Quý Tỵ cuối xuân
Hưng Long niên hiệu tân quân
Bắt ngay vào việc điều quân biên phòng

Giặc động binh ở vùng biên giới
Sứ Lương Tằng đã tới Thăng Long
Ðem thư cùng chiếu sắc phong
Dụ rằng cho gọi Anh Tông sang chầu

Vua ta giao Tử Kỳ đi sứ
Qua Trung Nguyên giữ mối bang giao
Nói rằng lấy cớ bị đau
Nên không đi được sang chầu vua Nguyên

Hốt Tất Liệt, tháng giêng tạ thế (1294)
Nên mưu đồ về việc xâm lăng
Phải đành bỏ cuộc giữa chừng
Tử Kỳ lại được Thành Tông trả về

Luật nhà Trần mỗi khi đánh bạc
Kẻ bất tuân bị phạt tới cùng
Có quan thượng phẩm Nguyễn Hưng
Bị vua đánh chết để răn mọi người

Quân Ai Lao thường hay quấy nhiễu
Ðã bốn lần thanh tảo Man Di
Phạm Ngũ Lão : hai lần đi
Một lần Trương Hiển chết vì khi quân

Trương Hiễn vốn tướng quân Mông Cổ
Ðã đầu hàng , xin ở nước ta
Vua ban tước phẫm lụa là
Tuyễn vào quân đội , điều ra biên phòng

Hiển tử trận được phong Minh Tự
Ðưa cho vào thờ ở Thái Thường
Tỏ lòng với kẻ hiền lương
Ban cấp chu đáo khói hương từ đường

Xuống chiếu cho sĩ nhân được biết (1299)
Ôn luyện bài để kịp kỳ thi
Ðịnh ra mũ áo nhung y
Cho quan văn võ phân chia tỏ tường (1300)

Lệnh vua ban soát tù các trại (1301)
Thả ngay ra kẻ tội hàm oan
Và cho thông báo rõ ràng
Về cách thi cử, biểu chương thế nào

Về phép thi khởi đầu Ám Tả
Kế đến là kinh nghĩa, kinh thi
Ðề thơ, theo luật, phú ghi
Thứ ba : Chế chiếu , biểu quy thư đồ

Kỳ thứ tư là thi đối sách
Hỏi luận đề về bảy khoa riêng
Mạc Ðĩnh Chi đậu trạng nguyên
Bùi Mộ bảng nhãn ghi danh từng người

Nguyễn Trung Ngạn đổ ngay hoàng giáp(1304)
Ðổ khoa này hơn khoảng ba trăm
Ðương thời gọi Ngạn thần đồng
Cũng tay xuất chúng nằm chung bảng vàng

Rước về làng , vinh qui bái tổ
Cho ba người ra cửa Long Môn
Ðể cho dân chúng được dòm
Những người giỏi nhất nước Nam bấy giờ

Nguyễn sĩ Cố làm thơ quốc ngữ
Khởi đầu cho thơ phú sau này
Là người có óc khôi hài
Ðược vời vào giảng những bài Ngũ kinh

Còn người nữa nức danh kim cổ
Là Ðĩnh Chi tướng mạo khó xem
Có lần đi sứ sang Nguyên
Vì tài ứng đối vua Nguyên muốn dùng

Năm Kỷ Hợi Thượng Hoàng lên núi (1299)
Chốn thiền môn một cõi am mây
Pho kinh tràng hạt trên tay
Ðầu Ðà khổ hạnh ngày ngày tịnh tâm

Núi Yên Tử, lan rừng mấy đóa
Chim hót mừng bên Ngọa Vân Am
Phù sinh ảo ảnh ngàn năm
Phất phơ khóm trúc, thì thầm suối reo

Bỏ việc đời, men theo hành đạo
Ðất Chiêm Thành một dạo dừng chân (3001)
Thượng Hoàng gặp gỡ Chế Mân
Trong lòng muốn gả Huyền Trân cho chàng

Năm Bính Ngọ, vừa tròn tháng sáu
Phái đoàn Chiêm làm lễ rước dâu
Thớt voi, kiệu rước quân hầu
Cung nhân, cờ quạt trước sau đàng hoàng

Vua Chế Mân dâng châu Ô Lý
Làm lễ vật dẫn cưới Huyền Trân
Nhữ Hài cử đến coi dân
Ðổi thành Thuận , Hóa thuộc phần đất ta

Chế Ða Da là con công chúa
Sai sứ thần báo tử về kinh
Tháng năm vua của Chiêm Thành
Trong cơn bạo bệnh thình lình tử vong

Vua sai ông Ðặng Vân cùng với
Trần Khắc Chung qua tới nước Chiêm
Lựa lời biện bạch đưa linh
Ðể đem công chúa xuống thuyền hồi loan (1306)

Một mưu toan nhắm vào triều đại
Rằng công chúa cùng với Khắc Chung
Trên thuyền họ đã tư thông
Lênh đênh cả mấy tháng ròng trước khià

Nếu tính kỷ chi li mới thấy
Thì Huyền Trân lúc ấy mới sinh
Thời gian hậu sản đang hành
Ðớn đau , bầm dập gập gềnh sóng xô à.

Vào mùa thu , Thượng hoàng thánh hóa ( 1308 )
Ngài đã băng ở Ngọa Vân Am
Ðem về táng ở Long Hưng
Phải dùng đến khúc Long Ngâm dẫn đường

Mười năm sau Chế Mân tạ thế
Huệ Võ Vương đánh chiếm Chiêm Thành
Lao vào một cuộc viễn chinh
Trên đường nam tiến quên tình thông gia

Ðoàn nhữ Hài vượt qua tới trước
Dùng quỷ kế dụ bắt Chiêm Vương ( 1312 )
Ðem về giam ở Gia Lâm
Nam sau vương chết lể tang trà tỳ (1313 )

Dân Chiêm Thành trong khi chạy loạn
Chế Ðà A trốn đến Qua Oa
Người thì mất mẹ chết cha
Lạc luôn Thế tử con bà Huyền Trân

Vua Anh Tông cầm cương trị nước
Người thông minh mực thước nhân hòa
Việc triều luôn duyệt xem qua
Truyền ngôi vào giữa tháng ba Giáp Dần (1314 )

Thơ để lại “Thủy Vân tùy bút”
Lúc băng hà sai đốt hết đi
Ðến khi long thể lâm nguy
Nhà sư Phổ Huệ nằn nì xin vua

Ngài gạt phăng vì sư nói đến
Chuyện tử sinh ảnh hưởng tới ngài
Sư chưa chết , tại sao hay ?
Không nên nói đến chuyện này với ta

TRẦN MINH TÔNG ( 1314 - 1329 )

Nối nghiệp cha là thái tử Mạnh
Ðổi niên hiệu Ðại Khánh năm đầu ( 1314 )
Triều đình sắp đặt trước sau
Ðề phòng hạn hán vua giao từng người (1315 )

Với bề trên một đời tôn kính
Ðối kẻ dưới được tiếng nhân hòa
Một người trung hậu lo xa
Trong yên, ngoài phục quốc gia thái bình

Vua biết đem văn minh nối tiếp
Làm rạng danh cơ nghiệp người xưa
Tiếng đồn vang thuở bấy giờ
Tiếc rằng không biết mưu người giết oan

Năm Mậu Ngọ Ðại vương Quốc Chẫn ( 1318 )
Chỉ huy quân đi đánh Chiêm Thành
Túc hầu Tất Kiến hy sinh
Sau nhờ Ngũ Lảo tung binh chận đường

Phạm Ngũ Lảo người làng Phù Ứng
Từng nỗi danh đại tướng đánh Nguyên
Giúp vua bình định nước Chiêm
Một người phóng khoáng dụng binh như thần

Ông có làm bài thơ để lại :
Bốn câu thôi ; Khí khái trượng phu

Hoành sáo giang sơn cáp kỷ thu
Tam quân kỳ hổ khí thôn ngưu
Nam nhi vị liểu công danh trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu

Lời thơ vào cỏi thiên thu
Như lời nhắn nhủ gởi cho những người

Thuật dùng người theo tài của họ
Ðó là cách chỉ có đời Trần
Tùy theo trách nhiệm đảm đương
Mà giao chức vụ cho quan trong triều

Quan trong triều như là Phạm Mại
Ðổ thiên Hư , Phạm Ngộ , Ðỉnh Chi
Nhữ Hài , Lê Quát , Lê Duy
Hán Siêu , Sư Mạnh và nhiều người hay

Trần Thì Kiến cũng tay tầm cở
Lê Cư Nhân , Nguyễn Dử giúp vua
Xiễn dương văn học bấy giờ
An sinh xã hội , hiến mưu giúp đời

Trần Khắc Chung một người khôn khéo
Lại về phe vu cáo giành ngôi
Nghe theo Văn Hiến để rồi
Tâu vua giết bậy, hại người trung quân

Trần Khắc Chung vốn giòng họ Ðỗ
Vì có công được đổi họ Trần
Thăng quan tiến chức lên dần
Có công đem được Huyền Trân trở về

Bọn quan lại chia bè kết đảng
Chúng bắt đầu lũng đoạn nhà vua
Hán Siêu, Hài, Ngạn theo hùa
Khắc Chung, Văn Hiến mưu đồ việc riêng

Tướng Ðại Niên là người Ðại Việt
Năm Bính Dần lãnh việc đánh Chiêm ( 1326 )
Giao tranh cả mấy tháng liền
Cuối cùng bại trận phải đành lui quân

Ðể công bằng sửa sang luật pháp
Phạt nặng người cưỡng đoạt ruộng tư
Với người giả mạo văn từ
Chặt đứt ngón trái cho chừa thói gian

Ðối với ruộng mà đang ngậm sữa
Việc kiện thưa sẽ xử như sau
Người cày được một nửa đầu
Nửa phần còn lại ngày sau sẽ bàn (1323)

Vào mùa hạ tháng năm Tân Dậu (1321)
Vụ lúa Chiêm , bắp đậu được mùa
Năm sau củng được bội thu
Nhân dân an lạc ấm no thái bình

Ðồng tiền kẽm ban hành trong nước
Dùng bán buôn đổi chác trong dân
Năm sau xuống chiếu lại rằng :
Bỏ đồng tiền kẽm thay bằng tiền khoen

Một vụ án do tên Trần Phẩu
Ðược dựng lên vu cáo Ðại Vương
Vương là em ruột Thượng Hoàng
Ðịnh làm phản loạn mưu toan chiếm quyền

Năm Mậu Thìn đem ra xét xữ
Cả trăm người đều có liền can
Ða số họ đã kêu oan
Riêng phần Quốc Chẩn biệt giam , giết liền

Quan nhà Nguyên tranh chấp biên giới
Vua sai Bang Hiến tới Nam Kinh
Lựa lời tranh biện phân minh
Ðể cho hai nước tình hình bớt căn


TRẦN HIẾN TÔNG ( 1329 - 1341 )

Năm Kỷ Tỵ (1329), Hiến Tông lên thế
Thay cha mình hoàng đế Minh Tông
Hoc rành nẫy mực cầm cân
Xiễn dương đất nước cho dân , cho người

Vua lên ngôi mới vừa mười tuổi
Và băng hà ở tuổi hăm ba
Ngự chầu việc nước có cha
Ðiều hành chính sự nước nhà giùm con

Ở dưới đời Hiến Tông Hoàng đế
Có mấy điều đáng kể như sau :
Một là đi đánh Ai Lao
Hai lần xung trận, và thua một lần (1334)
Chỉ huy quân, Nhữ Hài đốc tướng (1335)
Bị phục binh hai hướng giáp công
Tiết La, giặc ém bên sông
Nhữ Hài bị nhử lọt vòng bao vây

Khi giao chiến Nhữ Hài chết đuối
Ðó nhằm năm Aãt Hợi đầu thu(1335)
Quân ta trận đó thua to
Năm sau rút hết trở về kinh sư

Ðổ thiên Hư xin theo đánh địch
Lâm bệnh nặng bị chết giửa đường
Thượng hoàng làm lấy tiếc thương
Sắc cho dùng nhạc Thái Thường nghi tang(1335)

Cho lập kho dùng sàn chứa thóc (1337)
Phòng đói nghèo chẩn cấp cho dân
Lại sai xét xử việc quân
Thải hồi những kẻ sâu dân , biếng làm (1337)

Trần Nhật Duật thọ gần bảy bảy(1330)
Ðược tin dùng trải bốn đời vua
Một người nổi tiếng giao du
Với người ngoại quốc bấy giờ ít ai

Làm tể tướng vua sai tiếp khách
Tiếng nước ngoài kiến trác với nhau
Ngũ cung, biến tấu đôi câu
Thi, thư, vũ nhạc dạy đào uốn tay

Ông cũng người hiền tài đức hạnh
Chưa bao giờ thấy đánh gia nô
Lại đem đức hiếu nhân từ
Trước răn kẻ dưới dặn dò quan binh

Trần Khánh Dư đã từng phó tướng
Cũng lìa đời vào khoảng cuối thu (1339)
Là năm lịch đổi theo vua
Lung linh khảo nghiệm định giờ chẳng sai

Vua khen Dư có tài trí lược
Nhưng là người không có nhân tâm
Dám cùng công chúa thông dâm(1282)
Ðầu cơ tích trữ, tham lam quá chừng (1287)

Oạng từng nói : “Chim ưng là tướng
Vịt là dân chả đáng bận tâm
Nuôi vịt là để chim ăn
Có gì lạ lạ mà bàn tới lui !”

Vua giận lắm tước ngay chức tước
Ðuổi về nhà làm đứa bán than
Nhân lúc thuyền ngự đi ngang
Vua thương cảnh ấy cho làm việc quân (1282)

TRẦN DỤ TÔNG ( 1341 - 1369 )

Vừa Tân Tý (1341) vua băng năm đó
Thượng Hoàng cho em nhỏ Hiến Tông
Tên là Trần Hạo nối dòng
Ðổi ra niên hiệu Thiệu Phong năm đầu (1341)

Mẹ Hiến Từ, cha là Trần Mạnh
Vua Dụ Tông bị bệnh liệt dương (1339)
Loạn luân với chị trên giường (1351)
Vì Trâu Canh đã dâng phương thuốc này

Cha bên cạnh chỉ bày việc nước
Việc triều chính coi được êm xuôi
Ðến khi cha đã qua đời (1357)
Trổ mòi dâm loạn ăn chơi hết điều

Cũng năm đó Hán Siêu, Trung Ngạn
Bộ Hình Thư biên soạn vừa xong
Dâng vua cùng với sách phong
HOÀNG TRIỆU ÐẠI ÐIỂN để dùng mai sau

Từ Nhâm Ngọ (1345) đến sau năm Dậu
Những đổi thay ghi dấu thế này ”
Có năm hạn hán lâu ngày (1343)
Có năm lụt lội vỡ đài sạt đê(1359)

Dân đói kém coi bề khốn đốn (1343, 1344 , 1345)
Tên Bảo Vy lấy trộm áo vua (1347)
Giặc thì nổi dậy lu bù (1343)
Năm nào cũng có mất mùa , hạn to

Vua xuống chiếu soát tù giảm tội
Lập đồn điền đặt sở khuyến nông
Duyệt quân, tảo giặc, an dân
Ðánh tan Ngô Bệ ở gần núi Yên (1345)

Những năm đó Trung Nguyên loạn lạc
Giặc nổi lên trộm cướp nhiễu nhương
Hữu Lượng đánh với Nguyên Chương
Xưng hùng xưng Bá xưng Vương bên Tàu

Ðảo Vân Ðồn thuyền vào cập bến
Người bốn phương kéo đến bán buôn(1347)
Bồ Ðồ rồi lại Tiểu Nhân (1348)
Tặng đồ Diêu Biến lại dâng lụa là (1349)

Nước Ðại Oa cống chim trĩ đỏ (1349)
Người Vân Ðồn mò trộm ngọc trai
Mùa xuân Ðinh Dậu, tháng hai(1357)
Thượng hoàng băng ở cung đài Bảo Nguyên

Trần Minh Tông nhường quyền hăm tám
Hăm tám năm có lắm nhiêu phong
Cuối đời viết : Giới am Ngâm
Xét mình trong cõi hồng trần : CÓ - KHÔNG

Nước Chiêm Thành cướp dân Dĩ Lý (1361)
Vua nhà Minh sai sứ hiếu thông (1359)
Rồi Trần Hữu Lượng xin quân (1360)
Mà vua thì vẫn bình chân như thường

Vua ra lệnh thân vương, công chúa (1362)
Dâng các trò tạp hí để xem
Trò nào hay quá thì đem
Dạy cho cung nữ lập riêng một đoàn

Tổ truyện tuồng là Ly ÔNguyên Cát (1362)
Người lập ra gánh hát đầu tiên
Diễn trò cho mọi người xem
Có đào, có kép áo xiêm đủ điều

Áo quần thêu, đánh đàn thổi sáo
Phấn son tô, đội mão mang râu
Truyện xưa, tích cũ muôn màu
Tuồng Tây Vương Mẫu diễn lâu chẳng nhàm

Vua say mê, mãi ham tuồng cổ
Việc triều đình bỏ cả cho quan
Gọi người giàu có trong làng (1362)
vào cung đánh bạc, nhàn quan một lần

Lấy đất gần bên bờ Tô Lịch (1362)
Sai tư nô lên vĩa trồng hành
Trồng rau, trồng tỏi, trồng chanh
Lại làm thêm quạt vào thành bán chơi

Ðể có người vào nơi quán các
Thi học trò đối trát vài câu
Hỏi sang văn nghệ, cô đầu(1363)
Gọi người uống rượu bày trò mua vui

Lại đào hồ khai ngòi dẫn nước(1363)
Xếp đá thành một cõi núi non
Thông, tre, cỏ lá, hoa thơm
Chim muông cá cảnh một hòn giả sơn

Sống buông thả ngày càng sa đọa
Ðêm rong chơi có bữa quên về(1364)
Rượu đào chạm cốc tới khuya
Say mất ấn kiếm chỉ vì tắm sông

Trần Dụ Tông chơi bời trác táng
Chơi tới cùng vong mạng chẳng hay
Chơi mà đất lở trời say
Lại truyền ngôi đế vào tay người ngoài

QUYỂN 9

DƯƠNG NHẬT LỄ (1369 - 1370 )

Trước khi chết vua sai đi đón(1369)
Nhật Lễ về bất kể khuyên can
Lễ là con của Dương Khương
Mẹ là con hát đào nương diễn tuồng

Khi đào nương mang thai mấy tháng
Ðại vương Dục lại muốn làm chồng
Dục là con trưởng Minh Tông
Hiến Từ không rõ nên tôn lên làm

Mới đăng quang giết ngay thái hậu(1369)
Cùng Nhật Hạch ước dấu với nhau
Họ Dương sẽ đổi thay vào
Vương triều chuyển họ bắt đầu qua năm

Dương Nhật Lễ ô dâm tà đạo
Quan đại thần phải chịu chết oan
May thay nhờ có Ngô Lang(1370)
Họp cùng Vương Phủ thân vương họ Trần

TRẦN NGHỆ TÔNG ( 1370 - 1372 )

Giết Nhật Lễ quần thần mừng rỡ
Trên điện vàng tiếp nối tiền nhân
Xưng danh vương hiệu Nghệ Tông(1370)
Cứ theo phép cũ để dùng trị dân

Mẹ Nghệ Tông : Minh Từ hoàng hậu
Cũng là người cô ruột Quý Ly
Cho nên găp dịp mỗi khi
Vua ban chức tước cho Ly lên dần

Trần Nghệ Tông có công khôi phục
Dựng nghiệp nhà trong lúc ngả nghiêng
Sau ba năm chẵn cầm quyền (1372)
Nhường ngôi cho Kính là em của mình

Nước Chiêm Thành sáu lần xâm lấn
(1361,62,65,66,68,71)
Phá thành trì vua chẳng quan tâm
Cung vua phút chốc tan tành
Quân Chiêm đánh úp, miếu đình tiêu vong

Quân giặc đến mặc lòng cướp bóc
Phá thành trì, giết chóc chẳng chừa
Hận thù tích lũy từ xưa
Bây giờ có dịp thừa cơ trả thù

Chúng vơ vét những đồ quý giá
Ðập tan tành, phá cả miếu cung
Sổ sách thư tịch gom chung (1371)
Phó cho ngọn lửa cháy bùng thành tro

Lửa cháy thiêu cả nền văn hóa
Nhà Tàng Thư chốc đã tan hoang
Quân dân chưa kịp bàng hoàng
Giặc đà rút hết xuôi nam trở về

Kể từ đó mỗi khi tra cứu
Biết tìm đầu tài liệu mà tra
Rối ren nhiều chuyện sinh ra
Vì mất sổ gốc nên ta nhọc lòng

Vua sai người thi công sửa chữa
Xây những gì bị cháy ra tro
Cung thất tiết giảm cốt cho (1371)
Giữ phần nghiêm chỉnh khi vua nghị bàn

Vua lại sai Lang Trung soạn chế
Sách Quốc Triều Thống Chế, lễ nghi (1371)
Ruộng vườn đo đạc tấc ni (1371)
Tịch điền làm lại bởi vì cháy tan (1372)

Khi ngự triều vua ban chiếu chỉ
Cho dân khai lý lịch của mình
Bởi gì sổ bộ , Chiêm Thành
Ðốt mất tất cả tan tành hết trơn

Giặc Chiêm Thành thâm hơn Mông Cổ
Ðập thành trì, đốt bỏ sách chương
Cháy tiêu Văn Khố cội nguồn
Bao nhiêu di tích, vô phương phục hồi

Lê Quý Ly làm nơi Mật Viện (1371)
Nên thường ngày diện kiến với vua
Bao nhiêu công việc bấy giờ
Trong triều ngoài nội phải nhờ tay Ly

Cha Quý Ly vua kêu bằng cậu (1371)
Bà Minh Từ thân mẫu Nghệ Tông
Huy Ninh em gái góa chồng
Vua đem gả lại cho không Thượng hầu

TRẦN DUỆ TÔNG (1372 - 1377 )

Nhường ngôi cao cho Hoàng thái tử
Tên là Kính con thứ Minh Tông
Long Khánh niên hiệu, Duệ Tông
Một người kiệt xuất, anh hùng đời xưa

Vua Duệ Tông là người thấy được
Họa Chiêm Thành lúc trước qua đây
Hỏa thiêu tất cả đền đài
Ván sách văn khố bỏ ngay vào lò

Với ý đồ vô cùng nham hiểm
Cuộc chiến tranh hủy diệt văn minh
Chận ngay kế hoạch cố tình
Duệ Tông ra lệnh phải dành ưu tiên

Xuống chiếu truyền cho dân cả nước (1373)
Rèn kiếm cung, dự trữ binh lương
Phân chia đội ngũ rõ ràng
Ðặt ra quân hiệu tước hàm phân minh

Quan văn võ chia thành thứ bậc (1374)
Chọn người tài hạng nhất trong dân (1374)
Ðều cho làm tướng coi quân
Ngày đêm huấn luyện dần dần tinh thông

Vua bỏ lệ, trước không được tuyển
Kẻ nghèo nàn hay phận dân đen (1375)
Từ đây chỉ kể người hiền
Không dành đãi ngộ cho riêng loại nào

Ðể chuẩn bị khai đao hỏi tội
Bởi tính tình tráo trở của Chiêm
Vua sai sửa soạn chiến thuyền
Khai thông đường xá lấy thêm người vào

Bổ sung vào quân nhân mạnh khỏe
Dạy tân binh để thế lớp già
Cho đắp đường đến Hà Hoa (1375)
Chọn ngày xuaất phát tiến qua Chiêm Thành

Năm Bính Thìn vào đầu tháng chạp (1376)
Vua thân chinh quyết dẹp Nam Man
Quân : mộạt trăm hai chục ngàn
Và nhiều chiến cụ quân lương lên đường

Ðộng Ỷ Mang dừng quân hạ trại(1377)
Chế Bồng Nga sai tới trá hàng
Thưa rằng thành đã trống trơn
Xin vua kíp lấy để đừng lở cơ

Ý của vua “ Dụng binh thấn tốc”
Bèn cho quân đánh thốc càng nhanh
Ðể cho giặc khó điều binh
Ðáng nhanh , đánh mạnh dể thành công hơn

Ngựa Nê Thông hí vang giữa trận
Áo huyền bào thấp thoáng bóng vua
Thúc ngang lưng ngựa cướp cờ
Ào ào gió cuốn bụi mù cát bay

Quân qua khỏi lọt ngay vào trận
Chế Bồng Nga gài sẳn từ lâu
Bốn bên giặc đánh thẳng vào
Chia cắt đội ngũ trước sau hai phần

Vua vung gươm tìm đường thóat hiễm
Mở vòng vây quyết chiến tới cùng
Nửa ngày đường máu mở xong
Vừa công vừa thủ trông chừng viện binh

Cánh hậu ứng, Tử Bình không đến
Ðể cho vua thế cạn đường cùng
Nạp Hoa vung mấy thước gươm
Mong cho Thánh Thượng an toàn tấm thân

May nhờ có tướng quân Ðỗ Lễ
Ðem tài ba bảo vệ cho người
Huyền Linh Hành Khiển vòng ngoài
Lấy khiên đỡ đạn lần hồi kết hơi

Ðỗ Tử Bình một người trí trá
Trên lừa vua dưới đã lạm quyền
Ðáng ra thì việc trước tiên
Là cho tốc chiến đánh liền mặt sau

Cánh hậu quân đánh vào kẻ địch
Chắc chắn là phá được phục binh
Khốn thay tên Ðỗ Tử Bình
Mưu cầu sự sống riêng mình : rút êm

Lê Quý Ly nghe tin vua chết
Cũng chuồn về, bỏ hết quân binh
Nhân dân ở khắp kinh thành
Nặng lời chưởi rủa đích danh lũ này

Duệ Tông chết nhưng ngài vẫn sống
Nếu quần thần như thuở Nhân tông
Quan quân nhất quyết một lòng
Thì dù nguy khốn cũng không thế này..

TRẦN PHẾ ÐẾ ( 1377 - 1388 )

Thái tử Hiến lên ngôi kế vị
Xưng Giản Hoàng cai trị muôn dân
ỎƯ ngôi hơn được mười năm
Bị quân gian ác mưu thâm hại người

Vừa lên ngôi ban ngay đại xa
Xuống lệnh truyền cho cả thần dân
Chỉnh trang thuyền chiến binh quân
các nơi xung yếu phải tuần tra thêm

Trong mươi năm cầm quyền trị nước
Việc triều đình cắt đặt các quan quân
Thường do quyết định Nghệ Tông
Và quan Phụ Chính kề gần bên vua

Nước Chiêm Thành bấy giờ hùng mạnh
Cứ hàng năm tiến đánh quân ta
Chúa Chiêm là Chế Bồng Nga
Một người dũng lược trông xa thấy gần

Tập hợp dân bảo ban dạy dỗ
Thay đổi dần thói cũ thời xưa
Trở nên can đảm có thừa
Hình thành mối họa nỗi lo vua Trần

Thành Thăng Long ba lần bị chiếm
Có thật nhiều những chuyện xảy ra
Quân Chiêm đốt hết cửa nhà
Phá tan đền miếu chẳng tha mạng người

An Phủ Sứ họ Lê bị bắt
Nếu muốn sống thì giặc bảo quỳ
Lê Giốc chưởi , lũ man di
-“Ta quan nước lớn sao quỳ trước bây”

Giặc nổi giận giết ngay Phủ Sứ
Ðốt kinh thành thiêu hủy văn thư
Nghệ Tông quá sợ kẻ thù
Tìm đường trốn đến Tiên Du lánh mình

Sợ Chiêm Thành đem tiền đi giấu
Chở tiền đồng vào núi chôn sâu
Ðem tiền giấu dưới Tháp Rùa
Giấu luôn tượng đá các vua nhà Trần

Năm Canh Thân, Xương Phù thứ bốn (1380)
Vào tháng hai ở chốn Nghệ An
Quân Chiêm cướp của làm càng
Vua sai Ðại Sứ, Tử Bình tảo thanh

Quân Chiêm Thành xuất quân ra đánh
Ngao quay thuyền hòng tránh tiến công
Quý Ly nổi giận đùng đùng
Chém đầu Ngao để rao cùng trong quân

Năm Quý Hợi (1383); xuất quân tiến đánh
Lê Quý Ly thống lĩnh thủy binh
Dong buồm hướng tới Chiêm Thành
Nữa đuờng gặp bãƯo nên đành quay lui

Vua Nhà Minh luôn đời cống phẩm
Khi đòi lương cho lính Lâm An
Khi đòi sư sải tăng nhân
Lại đòi cây trái, lần lần đòi voi

Năm mươi voi cống cho lũ giặc
Phải sai người đưa tới Vân Nam
Muỗi mòng nước độc sơn lam
Nhiều người mất mạng kêu than muốn về

Lê Quý Ly trổ nghề thao túng
Giữa triều đình ngầm chống lại vua
Các quan lắm kẻ theo hùa
Như Trần Nguyên Ðán lại nhờ nuôi con

Ðán giao con nhờ Ly nâng đỡ
Chỉ cốt là tránh chỗ hiểm nguy
Ðán từng nói bóng Quý Ly
Là loại quạ dữ khác gì sát tinh

Vua bàn mưu với riêng Thái Úy
Chuyện lộng hành quá thể của Ly
Vua bàn phải giết ngay đi
Ðể lâu mang họa sau thì khó khăn

Ly nghe được định tâm tự tử
Luận, Phương bàn xin thử Nghệ Tông
May ra ngài cứu được ông
Lựa lời nói khéo lấy lòng ông đi

Chuyện xảy ra như y lời Luận
Trần Nghệ Tông ngu xuẩn bắt vua
Các quan tướng sĩ bất ngờ
Ðem quân định cướp lấy vua đem về

Vua ngăn lại, truyền đi ra hết
Viết hai chữ “giải giáp” trao cho
Thượng hoàng bảo nhỏ với vua
Thái Dương phủ đệ bảo vua đi cùng

Vừa đến nơi dùng dây siết cổ
Rồi giáng xuống Lịch Ðức mà thôi
Lập cho con út lên ngôi
Thuận Tông Hoàng Ðế thay người để lên

TRẦN THUẬN TÔNG (1388 - 1398 )
Trong mươi năm nắm quyền cai trị
Năm năm đầu thì có Nghệ Tông
Quyền hành đã tóm thu dần
Vào tay Phụ Chính Ðại Thần Quý Ly

Năm Kỷ Ty (1389), Quý Ly làm tướng
Ðem binh đi chận đánh Chiêm Thành
Quân Chiêm gài sẵn phục binh
Quý Ly thua chạy về thành thăng Long

Binh bỏ lại như ong vỡ tổ
Giặc giết gần bảy chục tướng quân
Bao nhiêu còn lại chết dần
Ấy mà Ly cứ vững chân như thường

Qua năm sau Chiêm Vương lại dẫn
Trăm chiến thuyền lảng vảng ngoài xa
Trước thuyền vua Chế Bồng Nga
Ðăm đăm quan sát quân ta trên bờ

Trần Khát Chân được nhờ chỉ điểm
Liền truyền quân súng chĩa vào nơi
Bồng Nga đang ở trên đài
Ngàn ngàn đạn nổ, giết người chết ngay

Quan Chiêm Thành vừa hay vua chết
Liền vội vàng rút hết lui sau
Bồng Nga bị cắt lấy đầu
Do tên Nguyên Diệu đã đầu vua Chiêm

Phạm Nhữ Lạc giết luôn Nguyễn Diệu
Gởi về triều để báo lên vua
Rằng quân ta đã mới vừa
Ðánh tan lũ giặc kẻ thù nhiều năm

La Ngại dẫn số quân còn lại
Ðến sông Lô hỏa táng xác vua
Ngày đêm bọn đạo quanh co
Chiêm quốc nắng quá mịt mù ngàn năm

Nghệ Tông chết cuối năm Quý Dậu
Là một người hèn nhát u mê
Nghe hơi giặc, vội chuồn đi
Giết con, giết cháu chẳng hề động tâm

Lại là kẻ gieo mầm sụp đổ
Ðưa nhà Trần đến chỗ suy vong
Việc triều chẳng chút bận tâm
Chỉ ưa tán tụng của quân nịnh thần

TRẦN THIẾU ÐẾ ( 1398 - 1400 )
Lê Quý Ly vô nhân tác quái
Manh dã tâm chẳng đoái tình người
Giết ngay con rể như chơi
Loạn thần tặc tử cướp ngôi nhà Trần

Ở Ðốn Sơn hội quân thề ước
Trần Khát Chân tính nước giết đi
Ðịnh làm đảo chính Quý Ly
Nhưng vì do dự nên chi hại người

Ly biết được ra oai khủng bố
Bắt con trai một tuổi trở nên
Ðem di dìm nước chết liền
Hoặc cho chôn sống, truy tìm trảo nha

Là một kẻ ranh ma quỷ quyệt
Một tay mình đã giết biết bao
Giết người kể cả trước sau
Năm trăm mạng sống năm nào còn ghi

Người đời chê Quý Ly thơ dở
Lại học đòi giải nghĩa kinh Thư
Chép thiên Vô Dật diễn nôm
Văn chương lạng quạng tính đem dạy đời

Bao kẻ sĩ đương thời phê phán
Ly bắt người kết án đày xa
Phê bình quyền của người ta
Nhưng mà chê dỡ truy ra giết liền

Chức Cẩm Hồi Văn 織錦回文 • Bài văn được dệt quanh bức gấm
Tô Huệ 蘇惠 (265-419). *

#1
(thể thơ: thất ngôn tứ tuyệt)

Bài thơ Chức Cẩm Hồi Văn của Tô Huệ


織錦回文

君承皇詔安邊戍，
送君送別河橋路。
含悲掩淚贈君言，
莫忘恩情便長去。

何期一去音信斷，
遣妾屏幃春不暖。
璚瑤階下碧苔生，
珊瑚帳裏紅塵滿。

此時到別每驚魂，
將心何托更逢君。
一心願作滄海月，
一心願作嶺頭雲。

嶺雲歲歲逢君面，
海月年年照得偏。
飛來飛去到君旁，
千里萬里遙相見。

迢迢路遠關山隔，
恨君塞外長為客。
去時送別蘆葉黃，
難悟已經柳花白。

百花散亂逢春早，
春意催人向誰道。
垂楊滿地為君攀，
落花滿地無人掃。

庭前春草真芬芳，
花得秦箏向蓋堂。
為君彈得江南曲，
附寄情深到朔方。

朔方迢迢山難越，
萬里音書長斷絕。
銀妝枕上淚沾衣，
金縷羅裳縫皆裂。

三春鴻雁渡江聲，
此時离人斷腸情。
箏弦未斷腸先斷，
怨結先成曲未成。

君今憶妾重如山，
妾亦思君不暫閒。
織將一板獻天子，
願訪而夫及早還。
Chức Cẩm Hồi Văn

Quân thừa hoàng chiếu an biên thú,
Tống quân tống biệt hà kiều lộ.
Hàm bi yểm lệ tặng quân ngôn,
Mạc vong ân tình tiện trường khứ.

Hà kỳ nhất khứ âm tín đoạn,
Khiển thiếp bình vi xuân bất noãn.
Quỳnh dao giai hạ bích đài sinh,
San hô trướng lý hồng trần mãn.

Thử thời đạo biệt mỗi kinh hồn,
Tương tâm hà thác cánh phùng quân.
Nhất tâm nguyện tác thương hải nguyệt,
Nhất tâm nguyện tác lĩnh đầu vân.

Lĩnh vân tuế tuế phùng phu diện,
Hải nguyệt niên niên chiếu đắc biên.
Phi lai phi khứ đáo quân bàng,
Thiên lý vạn lý dao tương kiến.

Thiều thiều lộ viễn quan san cách,
Hận quân tái ngoại trường vi khách.
Khứ thời tống biệt lư điệp huỳnh,
Nan ngộ kỷ kinh mai hoa bạch.

Bách hoa tán loạn phùng xuân tảo,
Xuân ý thôi nhân hướng thùy đạo.
Thuỳ dương mãn địa vị quân phan,
Lạc hoa mãn địa vô nhân tảo.

Đình tiền xuân tảo chân phân phương,
Bão đắc Tần tranh hướng họa đường.
Vị quân đàn đắc Giang Nam khúc,
Phụ ký tình thâm đáo sóc phương.

Sóc phương thiều thiều sơn hà việt,
Vạn lý âm thư trường đoạn tuyệt.
Ngân trang chẩm thương lệ triêm y,
Kim lũ la thường hao giai liệt.

Tam xuân hồng nhạn độ giang thinh,
Thử thì ly nhân đoạn trường tình.
Tranh huyền vị đoạn trường tiên đoạn,
Oán kết tiên thành khúc vị thành.

Quân kim ức thiếp trọng như san,
Thiếp diệc tư quân bất tạm nhàn.
Chức tương nhất bản hiến Thiên Tử,
Nguyện phóng nhi phu cập tảo hoàn.

Dịch nghĩa của Tô Kiều Ngân

Chàng vâng chiếu vua đi đồn trú nơi biên cương
Tiễn chàng qua cầu, đường xa thăm thẳm
Ngậm sầu, ngăn lệ, trao chàng mấy lời
Đừng quên tình này dù xa cách

Một ra đi tin tức đành vắng bặt
Phòng không của thiếp xuân về chẳng ấm
Dưới thềm hoa rêu đã phủ xanh
San hô màng trướng đầy bụi bám

Buổi ấy chia tay lòng khiếp hãi nhường bao
Lo làm sao cho gặp lại được chàng
Xin được làm ánh trăng nơi biển xanh
Xin được làm mây lạnh trên đầu núi

Mây lạnh năm năm còn thấy được mặt chàng
Trăng biển năm năm còn soi dấu biên cương (nơi chàng ở)
Bay đi bay lại còn đến được gần chàng
Dẫu ngàn vạn dặm vẫn có thể thấy nhau

Thăm thẳm đường xa, núi non cách trở
Giận chàng còn mãi làm người khách nơi biên tái
Buổi ấy xa nhau lá hoa lau úa vàng
Ai tin bây giờ hoa mai đã trắng xóa

Hoa nghiêng ngả gặp mùa xuân sớm
Nỗi niềm xuân xui khó nói ra
Thùy dương rụng lá cũng vì chàng
Hoa rơi đầy đất ai người quét

Trước sân cỏ xuân tỏa mùi thơm
Ôm đàn Tần Tranh ra phòng họa
Vì chàng đàn trọn khúc Giang Nam
Gửi gắm tình này về phương Bắc

Phương Bắc sông núi xa xôi thăm thẳm
Vạn dặm tin chàng dứt hẳn rồi
Vật trang sức trên gối, nước mắt em thấm áo
Áo thêu vàng, lụa vẽ hoa cũng từng chịu ủ ê

Ba xuân hồng nhạn kêu qua sông
Cũng giống nỗi đau đứt ruột của một người xa cách
Đàn chưa dứt mà lòng dứt trước
Oán kết rồi, đàn vẫn chưa rồi

Chàng nhớ em tình nặng như núi non
Em cũng nhớ chàng chẳng lúc nào khuây khỏa
Dệt bức gấm này cúi dâng Thiên tử
Xin cho chồng con được sớm trở về.


Bản dịch của Ngô Thế Vinh

Chàng vâng chiếu ra ngoài biên thú
Thiếp đưa chàng kiều lộ xa xa
Mây lời tặng những châu sa
Tình ân ái ấy biết là nhớ không

Sao một phút tin hồng văng vẳng
Chốn chinh vi xuân chẳng ấm nồng
Dưới thềm lỗ chỗ rêu phong
Trong màng ngang dọc bụi hồng sương che

Khi tống biệt hồn kia kinh hãi
Biết làm sao cho gặp lại cùng
Ước gì như nguyệt bể đông
Ước gì như thể mây hồng đầu non

Mây non nọ may còn một thấy
Trăng bể kia soi dậy một phương
Những mong lại được gặp chàng
Dẫu nghìn muôn dặm rõ đường tương thân

Đường thăm thẳm mấy lâu xa cách
Giận chàng còn làm khách ải quan
Ngày đi lư diệp mới vàng
Bây giờ đã mấy mai tàn trắng bông

Mai tán loạn gặp cùng xuân mới
Nỗi xuân riêng khôn nói cho ra
Vì chàng nên lá dương tà
Hoa rơi man mác ai là tảo nhân

Trước sân những cỏ xuân thơm nức
Ôm đàn tranh ra trước hoạ đường
Khúc Giang Nam gẩy vì chàng
Đem tình cho đến sóc phương cõi ngoài

Ngoài phương sóc xa xôi thăm thẳm
Bức âm thư nghìn dặm thấy đâu
Pha phôi áo lệ gối sầu
Dưới thềm hoa lá cùng mầu nở ra

Qua sông ấy tiếng gà xao xác
Nỗi ly nhân trường đoạn khác đâu
Đàn chưa rối ruột đã sầu
Cho nên một khúc cung sau chưa tròn

Chàng nhớ thiếp như non tình nặng
Thiếp nhớ chàng cũng chẳng tạm khuây
Hồi văn một bức thư này
Nhi phu xin sớm kíp ngày khởi quy.

(Ngô Thế Vinh (1803-1856), Tiến sĩ thời Tự Đức)



Bản dịch của Hà Thượng Nhân

Chàng vâng chiếu ra ngoài quan ải
Thiếp đưa chàng ra bãi Hà Giang
Ngậm sầu nuốt lệ gửi chàng:
"Dù xa xôi mặt xin đừng quên nhau"

Sao từ đó tin đâu chẳng thấy ?
Chốn buồng the lạnh bấy hơi sương
Dưới thềm rêu biếc đầy sân
Bụi hồng hoen ố bức màn vì đâu ?

Nghĩ ly biệt càng đau, càng sợ
Biết làm sao gặp gỡ nhau đây ?
Làm trăng giữa biển vơi đầy
Nguyện xin cho được làm mây đầu ghềnh

Mây đầu ghềnh chàng nhìn sẽ gặp
Trăng giữa vời chiếu khắp gần xa
Bên chàng năm tháng lân la
Mây kia trăng nọ như là cố nhân

Ðường thăm thẳm quan san cách trở
Chàng quanh năm đó ở biên khu
Lúc đi mới úa vi lô
Chợt đâu mai trắng bên bờ mấy phen

Gặp Xuân tới bông chen chúc nở
Mà riêng mình than thở cùng ai ?
Vì chàng vin nhánh liễu đài
Hoa rơi đầy đất ai người quét cho ?

Xuân bát ngát thơm tho trước cửa
Ôm đàn tranh lần lữa lên giây
Giang Nam, khúc dại, khúc ngây
Nhớ nhau thiếp gửi khúc này cho nhau

Trời phương Bắc xiết bao diệu vợi
Xa muôn trùng thư gửi ai đưa ?
Gối loan nước mắt như mưa
Xiêm thêu, áo vẻ, bằng thừa ai mang ?

Chim hồng nhạn bay ngang mấy độ
Kẻ xa nhau vò võ u tình
Oán thành, khúc hát chưa thành
Dây đàn chưa đứt ruột mình đã tươm!

Chàng nhớ thiếp nặng còn hơn núi
Thiếp nhớ chàng sầu tủi triền miên
Dệt thành khúc gấm dâng lên
Ngửa trông lênh thánh mà xin chồng về...


Bản dịch của Hồ Đắc Duy

Chàng lãnh chiếu dẹp yên ngoài cõi
Tiễn đưa người tới lối cầu sông
Ngậm buồn ngăn lệ nhủ cùng
Dù xa cách mấy cũng đừng quên nhau

Từ dạo ấy tin đâu vắng vẻ
Để phòng the lạnh lẽo đêm xuân
Trước thềm rêu phủ xanh dần
Trong màn bụi bám mấy lần nào hay

Buổi chia tay lòng đầy kinh hãi
Biết làm sao gặp lại chàng ơi
Xin làm biển nọ trăng soi
Xin làm mây lạnh trên đoài non xa

Mây lạnh đó năm qua còn thấy
Biễn năm năm trăng trẩy biên cương
Tới lui trăng vẫn bên chàng
Nghìn trùng vạn dặm có nhường thấy chăng

Đường thăm thẳm quan sơn cách trở
Hận vì chàng sao ở quá lâu
Ngày đi vàng cánh hoa lau
Mà chừ trắng xoá cả màu bạch mai

Hoa nghiêng ngả gặp ngày xuân sớm
Nỗi niềm xuân biết ngỏ cùng ai
Thùy dương lá rụng chàng ơi
Hoa rơi ngập đất ai người quét đây

Trước sân đầy cỏ xuân thơm ngát
Chốn họa đường ôm chiếc Tần Tranh
Giang Nam dạo khúc vì chàng
Gởi tình em đến Bắc Phương cõi ngoài

Nơi phương Bắc xa xôi vời vợi
Vạn dặm đường tin tới hay không
Gối khăn lệ đẫm từng dòng
Áo vàng lụa vẽ hoa cùng rưng rưng

Ba xuân đến qua sông tiếng nhạn
Khác chi người xa bạn người ơi
Ruột đứt đàn vẫn còn hoài
Đàn chưa trọn khúc đau nay đã thành

Chàng nhớ thiếp nặng tình như núi
Thiếp nhớ chàng khôn nỗi nào khuây
Cúi dâng một bức gấm này
Vua tha chàng sớm được quay trở về.

Khi nghiên cứu cấu trúc của bài Chức Cẩm Hồi Văn mới thấy hết cái cách chơi của người xưa quả thực là tuyệt diệu, một lối chơi thật tao nhã có một không hai mà đã trên 2000 năm nay cũng chưa có kẻ hậu sinh nào giải mã dược cái bí quyết, cái bí mật cũng như bức thông diệp này gởi đến cho vua mà khi nhà vua cầm bức gấm lên thì chỉ thấy trước mắt mình chỉ có một chữ THIÊN TỬ nằm ở trung tâm vũ trụ, tất cả các chữ còn lại đều đọc được hết, nhưng toàn thể 280 chữ ấy nói cái gì ? thì Hoàng đế và cả quần thần học sĩ uyên bác cũng chỉ nhìn nó như một lời thách đố, sức mạnh, vũ lực, gươm giáo, quân sỉ và tiền bạc, chức tước đã phải ngậm ngùi trước một câu đố hiễm hóc của một người đàn bà thông minh là Tô Huệ này.

Một bản thông điệp có trong tay, mà không ai giãi mã được, trong kết cấu của bài Chức Cẩm Hồi Văn có ẩn chứa một điều bí mật ở những con chữ to nằm trong 32 ô. Nếu là Dụng Hồi văn thể kiêm liên hoàn, với 280 chữ thành 40 câu thơ, mỗi câu 7 chữ thì có thể đọc lên đến 1600 bài thơ và nếu là bình trắc lục vận độc thành thất ngôn, ngũ ngôn hay theo các con chữ 280 mà xếp thì có thể lên đến cả chục triệu bài thơ, một chương trình cho máy vi tính có thể xử lý để in ra mấy chục triệu bài Chức Cẩm Hồi Văn đó.

Trong lịch sử chơi chữ của văn học Việt Nam thì khó có ai qua mặt được vua Thiệu Trị, ông để lại cho đời hai câu đố: Vũ Trung Sơn Thủy (Cảnh Trong Mưa), Phước Viên Văn Hội Lương Dạ Mạn Ngâm (đêm thơ ở Phước Viên). Đó là một trận đồ bát quái có 56 chữ, ứng với một bài thơ thất ngôn bát cú được khảm xà cừ. Trên câu đố có ghi lời dặn cách đọc bên cạnh bài thơ. Theo chỉ dẫn của Vua đọc theo hai lối hồi văn kiêm liên hoàn, theo thể thất và ngũ ngôn sẽ được 64 bài, sau này chúng tôi có làm được bài thơ Trăng Đêm có thể đọc được 96 bài và gần đây có một ông tú ở Quang Trung, Bình Định lại có một bài thất ngôn bát cú đọc được 128 bài.

Đây bài dịch thơ này cũng là một cách chơi, một cách chơi phải được tôn trọng: các chữ và nghĩa gần giống, sát nghĩa nhất và bằng chữ Nôm trong 33 con chữ lớn, đặt biệt là chữ VUA nằm ở vị trí số 273 chữ VỀ nằm ở vi trí 280, xin chép ra để các bạn cùng chơi cho vui trong lúc trà dư tửu hậu.


st