Trần Tế Xương_ Tiểu Sử Và Tác Phẩm

Quản Trị Viên Tổng số bài gửi : 1201 Ngày Tham Gia : 18/04/2014

Mùa Nực Mặc Áo Bông

Bức sốt nhưng mình vẫn áo bông
Tưởng rằng ốm dậy hoá ra không!
Một tuồng rách rưới con như bố
Ba chữ nghêu ngao vợ chán chồng
Đất biết bao giờ sang vận đỏ?
Trời làm cho bõ lúc chơi ngông!
Gần chùa gần cảnh ta tu quách
Cửa Phật quanh năm sẵn áo sồng

Quản Trị Viên Tổng số bài gửi : 1201 Ngày Tham Gia : 18/04/2014

Mất Hai Hào

Gặp ván bài đen đã chẳng ù
Nào ngờ lại gặp chú phi lu!
Bỡn thì xin trả ngay cho tớ
Chẳng trả thì xơi cái tử cù.

Quản Trị Viên Tổng số bài gửi : 1201 Ngày Tham Gia : 18/04/2014

Mẹ Cái Lầm (phú đắc)

"Vào rừng không biết lối ra
Thấy cây núc nác ngỡ là vàng tâm"
(ca dao)

Hỡi đứa ôm cây, tớ bảo thầm:
Ruột vàng nhưng lưỡi nó thì thâm!
Tìm hươu chẳng thấy, cha thằng hoáng,
Xấu hổ khôn che, mẹ cái lầm!

Quản Trị Viên Tổng số bài gửi : 1201 Ngày Tham Gia : 18/04/2014

Mẹ Vợ Với Chàng Rễ

Ai về nhắn bảo việc này cho:
Nhắn bảo ai rằng việc nhỡ to!
Chép miệng, bà nuôi to cái dại,
Phờ râu, ông rể ẵm con so!
Cắm sào sâu quá nên thêm khổ,
Néo chặt dây vào hoá phải lo.
Vẫn biết sống lâu nhiều sự lạ
Tử qui thắt lại một "con cò".

Quản Trị Viên Tổng số bài gửi : 1201 Ngày Tham Gia : 18/04/2014

Mừng Ông Cử Lấy Vợ Kế

Một sớm ơn vua chiếm bảng vàng
Lam Kiều lối cũ lại lần sang.
Câu văn Hán, Tống hay ghê gớm
Quyển truyện Phan Trần thuộc cháo chan.
Gỗ tốt nỡ đem trồng cột giậu,
Chim khôn sao khéo đậu nhà quan!
Làng nho ai lại hơn ông nhỉ ?
Có lẽ ông nay sướng nhất làng!

Quản Trị Viên Tổng số bài gửi : 1201 Ngày Tham Gia : 18/04/2014

Mừng Ông Lang

Làm thuốc như ông cũng có tài
Thực là chăm chỉ lại lanh trai.
Phen này mồ mả nhà ta phát:
Thi cử, hai con đỗ cả hai!

Quản Trị Viên Tổng số bài gửi : 1201 Ngày Tham Gia : 18/04/2014

Mừng Chú Làm Nhà

Ông bà ngày trước có gì đâu
Chú thím ngày nay đã lại giàu
Mới biết trời cho không mấy lúc
Lọ là nuôi cá với trồng cau

Nhà gỗ năm gian lợp lá gồi
Trông dòng sông Vị tựa non Côi
Đầu nhà khanh khách vào làm tổ
Ngồi thấy chim non nó há mồi

Kể chi giàu của, lại giàu con
Gái gái trai trai hai cỗ tròn
Bà mới bảy mươi còn thọ nữa
Phúc nhà có dễ chất tày non

Chú lại nuôi thầy dạy các em
Một bồ kinh sử, mấy xâu nem
Đất nào là đất không khoa giáp
Quyết mở đường cho thiên hạ xem

Nguồn: Thơ Trần Tế Xương, Nxb Văn hóa - Thông tin, 1998

Quản Trị Viên Tổng số bài gửi : 1201 Ngày Tham Gia : 18/04/2014

Mồng Hai Tết Viếng Cô Kí

Cô Kí sao mà đã chết ngay ?
Ô hay, trời chẳng nể ông Tây!
Gái tơ đi lấy làm hai họ
Năm mới vừa sang được một ngày.
Hàng phố khóc bằng câu đối đỏ,
Ông chồng thương đến cái xe tay!
Gớm gan cho những cô con gái
Còn rủ rê nhau lấy các thầy!

cô Kí: vợ hai của một ông Kí mở hiệu xe tay, được chồng sai đi giao dịch với tên cẩm Tây để kiếm lợi.

Quản Trị Viên Tổng số bài gửi : 1201 Ngày Tham Gia : 18/04/2014

Một Nén Tâm Hương

Im ỉm thâu đêm lại thẳng ngày
Bệnh đâu có bệnh lạ lùng thay!
Thuốc thang nghĩ lại chua mà đắng
Đường mật xem ra ngọt hoá cay
Lắm bệnh bạn bè lui lại ít
Nặng lòng họ mạc hỏi han đầy
Chỉ bền một nén tâm hương nguyện
Thuốc thánh bùa tiên ắt chẳng chầy

Mưa Tháng Bảy

Sang tuần tháng bảy tiết mưa ngâu
Nắng mãi thì mưa cũng phải lâu
Vạc nọ cầm canh thay trống mõ
Rồng kia phun nước tưới hoa màu
Ì ào tiếng học nghe không rõ
Mát mẻ nhà ai ngủ hẳn lâu
Ông lão nhà quê tang tảng dậy
Bảo con mang đó chớ mang gầu

Năm Mới

Khéo bảo nhau rằng: mới với me
Bảo ai rằng "cũ", chẳng ai nghe.
Khăn là bác nọ to tày rế
Váy lĩnh cô kia quét sạch hè.
Công đức tu hành sư cũng lọng
Xu hào rủng rỉnh, Mán ngồi xe.
Chẳng phong lưu cũng ba ngày tết,
Kiết cú như ta cũng rượu chè!

Ngón Chầu

Có phải rằng ông chẳng học đâu?
Một năm ông học một vài câu
Ví dù vua mở khoa thi trống
"Lạc nhạn", "xuyên tâm" đủ ngón chầu

Ngẫu Chiếm

Người quân tử gặp khi vận kiển
Liệu qua loa cho xong chuyện thì thôi
Việc gần xa phải trái kệ thây đời
Hơi đâu nghĩ vào người thêm tức bực
Ấy mới biết sự đời tuỳ lúc
Thắc mắc chi mà cầy cục có làm chi
Ăn thì ăn, ở thì ở, đứng thì đứng, đi thì đi
Cầm bắt được lòng người khi đã dễ
Với những kẻ đàn hoà vui miệng trẻ
Biết mười mươi ngoảnh mặt sẽ làm thinh
Chờ khi cờ đến tay mình

Ngẫu Hứng

Hán tự chẳng biết Hán,
Tây tự chẳng biết Tây.
Quốc ngữ cũng mù tịt,
Thôi thì về đi cày.
Trồng ngô và trồng đậu,
Cấy chiêm lại cấy mùa.
Ăn không hết thì bán,
Bán đã có Tây mua.
Được tiền thì mua rượu,
Rượu say rồi cưỡi trâu.
Cưỡi trâu thế mà vững,
Có ngã cũng không đau.
Ăn lương hàm chính thất,
Thôi thôi thế cũng xong,
Ví bằng nhà nước dụng.
Phải bổ toà canh nông.

Nghèo

Chẳng khôn cũng biết một hai điều,
Chẳng tội gì hơn cái tội nghèo.
Danh giá nhường này không lẽ bán,
Nhân duyên đến thế hãy còn theo.
Tấm lòng nhi nữ không là mấy,
Bực chí anh hùng lúc túng tiêu.
Có lẽ phong trần đâu thế mãi
Chốn này tình phụ, chốn kia yêu.

Nghèo Mà Vui

Kể suốt thế đố ai bằng anh Mán
Trải mùi đời, khôn chán giả làm ngây
Hổ sinh ra lúc thời này
An thân mệnh thế, giấu tay anh hùng
Không danh cho dễ vẫy vùng
Mình không phú quí, mắt không vương hầu
Khi để chỏm, lúc cạo đầu
Nghêu ngao câu hát nửa tàu nửa ta
Không đội nón, chịu màu da dãi nắng
Chẳng nhuộm răng, để trắng để cười đời
Chốn quyền môn luồn cúi mặc ai ai
Ngoài cương toả thảnh thơi ai đã biết?
Chỉ ấm ớ giả câm giả điếc
Cứ vui tràn khi hát khi ngâm
Trên đời mấy mặt tri âm!

Nhớ Bạn Phương Trời

Ta nhớ người xa cách núi sông
Người xa, xa lắm, nhớ ta không?
Sao đang vui vẻ ra buồn bã!
Vừa mới quen nhau đã lạ lùng!
Lúc nhớ nhớ cùng trong mộng tưởng
Khi riêng riêng cả đến tình chung
Tương tư lọ phải là mưa gió
Một ngọn đèn xanh trống điểm thùng

(đây là bài thơ nhớ ông Cử Hồng ở Nghệ An)
Nguồn: Thơ Trần Tế Xương, Nxb Văn hóa - Thông tin, 1998

Phòng Không

Em giận thân em mãi chửa chồng
Ngày năm bảy mối tối nằm không
Thiếu gì chốn ấy xêu trầu vỏ
Mà lại nơi kia dấm cốm hồng
"Hẩu lố" khách đà ba bảy chú
"Mét xì" Tây cũng bốn năm ông
Ép dầu ép mỡ duyên ai ép
Có mắn may ra đã bế bồng

Phú Hỏng Khoa Canh Tý

Đau quá đòn hằn;
Rát hơn lửa bỏng.
Hổ bút hổ nghiên;
Tủi lều tủi chõng.
Nghĩ đến chữ "lương nhân đắc ý" thêm nỗi thẹn thùng;
Ngắm đến câu "quyển thổ trùng lai" nói ra ngập ngọng.
Thế mới biết học tài thi phận, miệng đàn bà con trẻ nói vậy mà thiêng;
Nào ai ngờ chữ tốt văn hay, tài bảng nhãn thám hoa lỡ ra cũng hỏng.
Có một thầy:
Dốt chẳng dốt nào;
Chữ hay, chữ lỏng.
Nghiện chè nghiện rượu, nghiện cả cao lâu
Hay hát hay chơi, hay nghề xuống lõng.
Quanh năm phong vận, áo hàng tầu, khăn nhiễu tím, ô lục soạn xanh;
Ra phố nghênh ngang, quần tố nữ, bít tất tơ, giày Gia Định bóng.
Giá cứ chăm nghề đèn sách thì mười lăm mười sáu đỗ tự bao giờ;
Chỉ vì quen lối thị thành, nên một tuổi một già, hoá ra lóng đóng.
Tú rốt bảng giữa năm Giáp Ngọ, nổi tiếng tài hoa;
Con nhà dòng ở đất Vị Xuyên, ăn phần cảnh nọng
Năm vua Thành Thái mười hai;
Lại mở khoa thi Mĩ Trọng
Kì đệ tam văn đã viết rồi;
Bảng đệ tứ chưa ra còn ngóng.
Thầy chắc hẳn văn chương đúng mực, lễ thánh xem giò;
Cô mừng thầm mũ áo đến tay, gặp người nói mộng.
Sáng đi lễ phật, còn kì này kì nữa là xong;
Đêm dậy vái trời, qua mồng bốn mồng năm cho chóng.
Nào ngờ:
Bảng nhỏ có tên
Ngoại hàm còn trống.
Kẻ đến sáng văn còn được chấm, bảng cót nghênh ngang;
Người ngồi khuya tên hãy được vào, áo dài lụng thụng.
Thi là thế, học hành là thế, trò chuyện cùng ai ?
Người một nơi, hồn phách một nơi, than thân với bóng!
Thôi thời thôi:
Sáng vở mập mờ;
Văn chương lóng ngóng.
Khoa trước đã chầy;
Khoa sau ắt chóng.
Hẳn có kẻ lo toan việc nước, vua chửa dùng tài;
Hay không ai dạy dỗ đàn con, trời còn bắt hỏng!

Canh Tý: năm 1900.

Phú Thầy Đồ

Bài 1

Thầy đồ thầy đạc
Dạy học dạy hành
Vài quyển sách nát
Dăm thằng trẻ ranh
Văn có hay đã đỗ làm quan, võng điều võng tía
Võ có giỏi đã ra giúp nước, khố đỏ khố xanh
Ý hẳn thầy văn dốt vũ dát
Cho nên thầy lẩn quẩn loanh quanh
Trông thầy
Con người phong nhã
Ở chốn thị thành
Râu rậm như chổi
Đầu to tày giành
Cũng lắm phen đi đó đi đây, thất điên bát đảo
Cũng nhiều lúc chơi liều chơi lĩnh, tứ đốm tam khoanh
Nhà lính tính quan: ăn rặt những thịt quay, lạp xường, mặc rặt những quần vân, áo xuyến
Đất lề quê thói: chỗ ngồi cũng án thư, bàn độc, ngoài hiên cũng cánh xếp, mành mành
Gần có một mụ, sinh được bốn anh:
Tên Uông, tên Bái, tên Bột, tên Bành
Mẹ muốn con hay, rắp một nỗi biển cờ mũ áo
Chủ rước thầy học, tính đủ tiền chè rượu cơm canh
Chọn ngày lễ bái
Mở cửa tập tành
Thầy ngồi chễm chện
Trò đứng chung quanh
Dạy câu Kiều lẩy
Dạy khúc lý kinh
Dạy những khi xuống ngựa lên xe, đứng ngồi phải phép
Dạy những lúc cao lâu chiếu hát, ăn nói cho sành!

Bài 2

Có một cô lái
Nuôi một thầy đồ
Quần áo rách rưới
Ăn uống xô bồ
Cơm hai bữa: khoai lang, lúa ngô
Sao dám khinh mình? Thầy đâu thầy vậy!
Chẳng biết trọng đạo, cô lốc cô lô...

Nguồn: Thơ Trần Tế Xương, Nxb Văn hóa - Thông tin, 1998

Phố Hàng Song

Ở phố Hàng Song thật lắm quan
Thành thì đen kịt, Đốc thì lang
Chồng chung vợ chạ kìa cô Bố
Đậu lạy quan xin nọ chú Hàn

Phường Nhơ

Bấy lâu chơi với rặt phường nhơ
Quen mắt ưa nhìn chả biết dơ.
Nào sọt nào quang nào bộ gắp,
Đứa bưng đứa hót, đứa đang chờ.
Mình hôi mũi ngạt không kì quản
Áo ấm cơm no vẫn nhởn nhơ.
Ngán nỗi hàng phường khi cũng tế
Vẽ ông ôm đít để lên thờ!

Bài này tác giả viết nhân Vũ Tuân đang cậy cục Hoàng Cao Khải để được chân hậu bổ. Phường nhơ nghĩa đen chỉ những người đi lượm phân, nghĩa bóng chỉ bọn quan lại mưu bổng lộc nhơ bẩn.

Quan Tại Gia

Một ngọn đèn xanh, mấy quyển vàng
Bốn con làm lính, bố làm quan
Câu thơ, câu phú, sưu cùng thuế
Nghiên mực, nghiên son, tổng với làng
Nước quạt chưa xong, con nhảy ngựa
Trống hầu vừa dứt, bố lên thang
Hỏi ra quan ấy ăn lương vợ
Đem chuyện trăm năm giở lại bàn

Sông Lấp

Sông kia rày đã nên đồng
Chỗ làm nhà cửa, chỗ trồng ngô khoai
Vẳng nghe tiếng ếch bên tai
Giật mình còn tưởng tiếng ai gọi đò

(Bài thơ tả về đoạn sông Vị Hoàng bị lấp)

Nguồn: Thơ Trần Tế Xương, Nxb Văn hóa - Thông tin, 1998

Sắm Tết

Tết nhất năm nay khéo thật là!
Một mâm mứt rận mới bày ra
Xanh đồng thắng lại đen rưng rức
Áo đụp bò ra béo thật thà
Kẹo chú Sìu Châu đâu đọ được
Bánh bà Hạnh Tụ cũng thua xa
Sang năm quyết mở ngôi hàng mứt
Lại rưới thêm vào tí nước hoa!

Sư Ông Và Mấy Ả Lên Đồng

Chẳng khốn gì hơn cái nợ chồng!
Thà rằng bạn quách với sư xong!
Một thằng trọc tuếch ngồi khua mõ,
Hai ả tròn xoe đứng múa bông.
Thấp thoáng bên đèn lên bóng cậu
Thướt tha dưới án nguýt sư ông.
Chị em thủ thỉ đêm thanh vắng:
"Chẳng sướng gì hơn lúc thượng đồng!"

Sư Ở Tù

Quảng đại từ bi cũng phải tù
Hay là sư cũng vụng đường tu ?
Tụng kinh cứu khổ ba trăm quyển
Ý hẳn còn quên một phép phù ?

Ta Chẳng Ra Chi

Nếu có khôn ngoan đã vợ nhờ
Dại mà nhờ vợ, vợ làm ngơ
Sáng nem, bữa tối đòi ăn chả
Nay kiệu, ngày mai lại giở cờ
Ngồi đấy chả hơn gì chú Cuội
Nói ra thì thẹn với ông Tơ
Nhắn nhe chốn ấy tìm nơi khác
Ta chẳng ra chi, chớ đợi chờ!

Tái Giá

Cái quả phù trang khéo chuyển vần:
Khi thì quan lớn, lúc thì dân.
Nhà em thách cưới đà hai lượt,
Làng tớ thu cheo có một lần.
Thiên hạ không nên thương tiếc rể,
Cô hầu lắm lúc vẻ vang thân.
Bây giờ ông ấy lên ông cụ,
Ai dám trên ông vạn thế thần.

Tú Tây Hồ Đồ Xuân Dục

Tú kiệt, đồ keo, cũng một môn,
Phải ai tai nấy, thất kinh hồn.
Người sao rặt những phường thâm móng,
Trời để chơi khăm đứa nhẵn trôn.

Tặng Người Quen

Em gửi cho anh mảnh lụa đào
Phất phơ tươi tốt đẹp làm sao
Của này ý hẳn trong nhà có
Hay cậy người mua ở nước nào?
May áo chỉ nên đôi cái dải
Thắt lưng cũng ngại chẳng đầy tao
Muốn lên hỏi giá mua vài tấm
Không biết rằng em bán thế nào?

Tết Cô Dâu

Chị hỡi chị, năm nay túng lắm
Biết làm sao, Tết đến nơi rồi!
Này nụ, này hoa, này hài, này hán
Pháo, tranh Tàu, Hương Cảng mới sang
Chị cùng em sắm sửa lo toan
Muốn mua chịu, sợ nhà hàng lại lạ
Chị em ta cùng nhau giữ giá
Đến bây giờ ngã cả chẳng ai nâng
Cũng liều bán váy chơi xuân...

Tết Dán Câu Đối

“Nhập thế cục bất khả vô văn tự” (1)
Chẳng hay ho cũng nghĩ một vài bài.
Huống chi mình đã đỗ tú tài,
Ngày tết đến cũng phải một vài câu đối.
Ðối rằng:
“Cực nhân gian chi phẩm giá, phong nguyệt tình hoài, (2)
Tối thế thượng chi phong lưu, giang hồ khí cốt” (3)
Viết vào giấy dán ngay lên cột
Hỏi mẹ mày rằng dốt hay hay ?
Rằng hay thì thực là hay,
Chẳng hay sao lại đỗ ngay tú tài !
Xưa nay em vẫn chịu ngài (!) …

(1) Bước vào cuộc đời thì không thể nào không có văn chương chữ nghĩa .
(2) Cái phẩm giá tột cùng trong thiên hạ là tình đối với trăng gió .
(3) Cái phong lưu bậc nhất ở trên đời là tính khí giang hồ ( tự do phóng khoáng không chịu để cho cái gì ràng buộc).

Tết Tặng Cô Đầu

Ngày xuân mừng quý khách
Khi vui lọ đàn phách!
Chuyện nở như gạo vàng
Chuyện dai như chão rách
Đổ cả bốn chân giường
Xiêu cả một bức vách!

Tự Đắc

Ta nghĩ như ta có dại gì
Ai chơi, chơi với, chẳng cần chi
Kìa thơ tri kỷ đàn anh nhất
Nọ phách phong lưu bậc thứ nhì
Ăn mặc vẫn ra người thiệp thế
Giang hồ cho biết bạn tương tri
Gặp thời gặp vận nên bay nhảy
Cho thoả rằng sinh chẳng lỗi thì

Tự Cười Mình

1.
Ở phố Hàng Nâu có phỗng sành
Mắt thời thao láo, mặt thời xanh
Vuốt râu nịnh vợ, con bu nó
Quắc mắt khinh đời, cái bộ anh
Bài bạc kiệu cờ cao nhất xứ
Rượu chè trai gái đủ tam khoanh
Thế mà vẫn nghĩ rằng ta giỏi
Cứ việc ăn chơi, chẳng học hành

2.
Lúc túng toan lên bán cả trời
Trời cười thằng bé nó hay chơi
Cho hay công nợ âu là thế
Mà vẫn phong lưu suốt cả đời
Tiền bạc phó cho con mụ kiếm
Ngựa xe chẳng thấy lúc nào ngơi
Còn dăm ba chữ nhồi trong bụng
Khéo khéo không mà nó cũng rơi

Tự Ngụ

Trời đất sinh ra chán vạn nghề
Làm thầy làm thợ với làm thuê
Đố ai mà được như ông nhỉ
Sáng vác ô đi tối vác về

Tự Tiếc

Ta thấy người ta vẫn bảo rằng:
Bảo rằng thằng Cuội ở cung Trăng
Cõi đời cũng lắm nơi thanh quí
Chị Nguyệt dung chi đứa tục tằn
Mình tựa vào cây, cây chó ỉa
Chân thò xuống giếng, giếng ai ăn
Con người như thế mà như thế
Như thế thời ra nghĩ cũng xằng

Bài thơ nói về bà Hai Đích. Bà Hai Đích có thuê một người tài phú (quản lí) trông coi mọi việc trong nhà. Bà goá chồng mà lại còn trẻ nên đã có dư luận bóng gió xỏ xiên. Nhà thơ với bà vốn là chỗ thân tình, nên lên tiếng nhắc nhở, thái độ do vậy mà cũng có hơi chút khó chịu, trách giận.
Nguồn: Tú Xương toàn tập, NXB Văn học, 2010

Tự Trào

Chẳng phải quan mà chẳng phải dân,
Ngơ ngơ ngẩn ngẩn hoá ra đần.
Hầu con chè rượu ngày sai vặt,
Lương vợ ngô khoai tháng phát dần.
Có lúc vểnh râu vai phụ lão,
Cũng khi lên mặt dáng văn thân.
Sống lâu, lâu để làm gì nhỉ?
Lâu để mà xem cuộc chuyển vần!

Tự Vịnh

"Vị Xuyên có bác Tú Xương
Quanh năm ăn quịt, chơi lường mà thôi!"

Vị Xuyên có Tú Xương,
Dở dở lại ương ương:
Cao lâu thường ăn quịt,
Thổ đĩ lại chơi lường!

Than Đạo Học

Đạo học ngày nay đã chán rồi
Mười người đi học, chín người thôi
Cô hàng bán sách lim dim ngủ
Thầy khoá tư lương nhấp nhổm ngồi
Sĩ khí rụt rè gà phải cáo
Văn trường liều lĩnh đấm ăn xôi
Tôi đâu dám mỉa làng tôi nhỉ
Trình có ông tiên, thứ chỉ tôi

Than Thân Chưa Đạt

Ta phải trang xong cái nợ ta,
Lẽ đâu chịu nợ mãi ru mà ?
Đường con, bu nó một năm một
Tính tuổi nhà thầy: ba lẻ ba.
Mở mặt quyết cho vua chúa biết,
Đua danh kẻo nữa mẹ cha già!
Năm nay ta học, năm sau đỗ,
Chẳng những Lương Đường có thủ khoa.

Thành Pháo

Tượng tượng, xe xe xé lẻ rồi
Sĩ đen, sĩ đỏ chẳng vào đôi.
Ðố ai biết được quân nào kết?
Mã cũng chui mà tốt cũng chui.

Nguồn: Thơ văn Trần Tế Xương, tr. 54, NXB Văn Học, 2010

Thói đời

Người bảo ông điên, ông chẳng điên
Ông thương ông tiếc hoá ông phiền .
Kẻ yêu người ghét, hay gì chữ (1)
Đứa trọng thằng khinh, chỉ vị tiền.
ở bể ngậm ngùi cơn tới lạch (2)
Được voi tấp tểnh lại đòi tiên.
Khi cười khi khóc khi than thở
Muốn bỏ văn chương học võ biền!

(1) Biết gì chuyện chữ nghĩa !
(2) Tục ngữ : ở bể vào ngòi.

Thông Gia Với Quan

Gái goá đem mình tựa cửa quan
Nghĩ rằng quan lớn thế thì sang.
Thương con, toan lấy dây tơ buộc
Kén rể vì tham cái lọng tàn.
Nào có ra chi phường khố lụa
Thôi thì cũng tủi kiếp hồng nhan.
Cậu này ắt hẳn hay nghề sáo
Dây vũ dây văn vụng ngón đàn.

Thú Cô Đầu

Cái thú cô đầu nghĩ cũng hay
Cùng nhau dan díu mấy đêm ngày
Năm canh to nhỏ tình dơi chuột
Sáu khắc mơ màng chuyện nước mây
Êm ái cung đàn chen tiếng hát
La đà kẻ tỉnh dắt người say
Thú vui chơi mãi mà không chán
Vô tận kho trời hết lại vay

Thầy Đồ Dạy Học

Có một cô lái nuôi một thầy đồ
Quần áo rách rưới, ăn uống xô bồ
Cơm hai bữa: cá kho, rau muống;
Quà một chiều: khoai lang, lúa ngô.
Sao dám khinh mình: "Thầy đâu thầy bậy thầy bạ ?"
Chẳng biết trọng đạo, cô gì: "cô lốc, cô lô!"

Thề Với Người Ăn Xin

Người đói thì ta cũng chẳng no
Cha thằng nào có tiếc không cho!
Họ đày đoạ mãi dân cày cuốc
Ai xét soi cho cảnh học trò!
Mong được cơm no cùng áo ấm
Gặp toàn nắng lửa với mưa gio
Miếng ăn đến miệng là thưa kiện
Lúa rũ chân đê chửa được vò

Thi Cơm Rượu

Kể tuổi nhà min ngoại bốn mươi,
Văn min khấp khểnh, học min lười.
Ba năm một hội thi cơm rượu,
Bốn bể nhiều anh góp nói cười.
Bảng hổ bảng mai nghiêng mất cả
Chợ Rồng, chợ Bến dạo xe chơi
Văn chương chẳng thấy kêu rằng tốt,
Chỉ tốt hai hàng lúa mạ thôi.

Thi Hỏng

Trăm kiếp khổ gì hơn thi hỏng
Hỏng khoa này khất vợ gắng khoa sau
Miệng cười vui, bụng ngậm ngùi đau
Câu khiển hứng ra màu cảm khái
Cũng có lúc ngoảnh đầu toan cãi
Hỏi ông xanh sao lại thế này ư?
Đã sinh ra, chân không què, tai không điếc, mắt không mù
Nợ trần thế trả bù chi mãi mãi
Ừ bĩ, thái, lẽ trời cũng phải
Lạy ông xanh trang trải chóng đi cho
Cuộc công danh nhỏ nhỏ, to to
Trang trắng nợ, kéo một hò lên vận đỏ
Hồi thủ hồng trần nhưng tự đố
Mai tâm hoàng quyển túc khai nham
Mở sách ra tính tính, toan toan
Rút cục lại đã thua ai ngàn với vạn
Thôi chẳng qua mai vi tảo, cúc vi trì, hạnh vi vãn
Cuộc trung niên còn chán cái phong lưu
Rồi cũng cờ, cũng biển, cũng cõng, cùng lọng, cùng hèo
Cũng giương mắt ếch, vểnh tai mèo trong cõi tục
Trong thiên hạ một trăm người, chín mươi chín người mắt đục
Dù ai khen, ai khúc khích mặc thay ai
Ai ơi, cố lấy kẻo hoài

Thiếu Nữ Đi Tu

Con gái nhà ai dáng thị thành,
Cớ chi nỡ phụ cái xuân xanh ?
Nhạt màu son phấn, say màu đạo,
Mở cánh từ bi, khép cánh tình.
Miệng đọc nam vô quên chín chữ
Tay lần tràng hạt phụ ba sinh
Tiếc thay thục nữ hồng nhan thế,
Nỡ cạo đầu thề với quyển kinh!

Thương Vợ

Quanh năm buôn bán ở mom sông
Nuôi đủ năm con với một chồng
Lặn lội thân cò khi quãng vắng
Eo xèo mặt nước buổi đò đông
Một duyên hai nợ âu đành phận
Năm nắng mười mưa dám quản công
Cha mẹ thói đời ăn ở bạc!
Có chồng hờ hững cũng như không!

Tiến Sĩ Giấy

Ông đỗ khoa nào, ở xứ nào
Thế mà hoa, hốt, với trâm, bào ?
Mỗi năm mỗi tết trung thu đến
Tôi vẫn quen ông, chẳng muốn chào.

Vay Sư Không Được

Ông bám ông ăn đứa trọc đầu
Đầu không có tóc, bám vào đâu?
Nghĩ mình nghiện nặng cho nên kiết,
Đành nó ăn chay ý hẳn giàu.
Một vốn bốn lời mong có lãi,
Năm liều bảy lĩnh tưởng nên câu.
Thế mà không được, buồn cười nhỉ!
Không được thì ông lại xuống tàu.

Vì tiền

Vì chưng chẳng có hoá ra hèn
Hổ với anh em chúng bạn quen.
Thuở trước chơi bời còn quyến luyến,
Bây giờ đi lại dám mon men !
Giàu sang, âu yếm, tình quen thuộc,
Bần tiện, thờ ơ, dạ bạc đen.
Ví khiến trong tay tiền bạc có
Nói dơi nói chuột, chán người khen.
Nào có cầu đâu, được tự nhiên !
ý hẳn nhà nho sang vận đỏ,
Hay là con tạo thử người đen ?
Bắt được đồng tiền
Đầu năm ra cửa được đồng tiền,
Muốn đem trả nợ đòi nhà lại
Hay để làm lương giúp nước liền ?
Của cải vua ta đâu sẵn thế !
Chữ đề Tự Đức hãy còn nguyên ! (1)

(1) Rõ ràng tác giả giễu cợt ông vua "hùng mạnh" này.

Vị Hoàng Hoài Cổ

Nô nức qua chơi thú Vị Hoàng
Nay nơi phong vận đất nhiều quan
Trời kia xui khiến sông nên bãi
Ai khéo xoay ra phố nửa làng
Khua múa trống chiêng chùa vẫn nức
Xì xèo tôm tép chợ hầu tan
Việc làng quan lớn đi đâu cả?
Chỉ thấy dăm ba bác xã bàn

Vịnh Cô Cáy Chợ Rồng

Ai đẹp hơn cô Cáy chợ Rồng
Mình cô thì một, chợ thì đông
Giời còn bể đó, tùy ngang dọc
Người phải cua đâu, chớ hãi hùng
Buôn trứng những toan kề cửa lỗ
Sợ còng chẳng dám động chân lông
Hỡi ai thiên hạ, ra cùng rốc
Yếm trắng như cô phải chọn chồng

Văn tế sống vợ

Khoảng sau khoa Canh Tý (1990), nhiều lần thi trượt, nhà thơ càng chán ngán, chơi bời phóng túng, tốn tiền, bà Tú nhiều lần can ngăn không được, giận doạ tự tử. Nhà thơ nhân đó làm bài văn tế này bày tỏ nỗi cảm thông làm lành khéo với vợ.

Con gái nhà dòng, lấy chồng kẻ chợ^[1]
Tiếng có miếng không, gặp chăng hay chớ^[2]
Mặt nhẵn nhụi, chân tay trắng trẻo, ai dám chê rằng béo rằng lùn,
Người ung dung, tính hạnh khoan hoà, chỉ một bệnh hay gàn hay dở.
Đầu sông bãi bến, đua tài buôn chín bán mười,
Trong họ ngoài làng, vụng lẽ chào dơi nói thợ^[3]
Gần xa nô nức, lắm gái nhiều trai,
Sớm tối khuyên răn, kẻ thầy người tớ.
Ông^[4] tu tác cửa cao nhà rộng, phó mặc tay dâu,
Anh^[5] lăm le bia đá bảng vàng, cho vang mặt vợ.

Thế mà:

Mình bỏ mình đi, mình không chịu ở
Chẳng nói chẳng rằng, không than không thở.
Hay mình thấy tớ: nay Hàng Thao, mai phố Giấy mà bụng mình ghen?^[6]
Hay mình thấy tớ: sáng Tràng Lạc, tối Vĩễn Lai, mà lòng mình sợ?^[7]

Thôi thôi:

Chết quách yên mồ,
Sống càng nặng nợ
Chữ nhất phẩm ơn vua vinh tứ^[8], ngày khác sẽ hay,
Duyên trăm năm ông Nguyệt xe dây, kiếp này đã lỡ.
Mình đi tu cho thành tiên thành Phật, để rong chơi Lãng Uyển, Bồng Hồ^[9],
Tớ nuôi con cho có rể có dâu, để trọn vẹn đạo chồng nghĩa vợ.!

Trần Tế Xương

1.Bà Tú thuộc dòng dõi họ Phạm ở Lương Đường (Hải Dương), có nhiều người học hành đỗ đạt cao.
2. Được sao hay vậy.
3. Nói thật thà thẳng thắn.
4. Cha của nhà thơ.
5. Tức nhà thơ.
6. Hàng Thao (Nam Định), phố Giấy (nay là phố Hoàng Văn Thụ, Nam Định) có mấy nhà hát cô đầu loại sang.
7. Tràng Lạc, Viễn Lai : Hai hiệu cao lâu nổi tiếng ở Nam Định.
8. Mơ ước viễn tưởng của nhà thơ.
9. Các chốn tiên cảnh trong thần thoại Trung Hoa.

Viếng bạn [1]

Đêm qua trằn trọc không yên
Vắng người cùng bạn bút nghiên sao đành?
Ngựa xe là thói tỉnh thành
Nào người vui thú học hành là ai?
Nhớ khi thảo sách soạn bài
Tựa trong khóm trúc, dạo ngoài hồ sen.
Ngậm ngùi dưới nguyệt trước đèn,
Ta vui ai biết, ta phiền ai hay?
Của trời như nước như mây
Lũ ta như dại như ngây như khờ[2]
Đi đâu một bước một chờ
Vắng nhau một khắc một giờ khôn khuây.
Tháng năm tết đến sau này
Cùng ai lên núi hái cây xương bồ?[3]
Há rằng thiếu nếp[4], không bồ?
Tri âm đã vắng, Bồng Hồ cũng thôi![5]
Qua năm hương, hội đến rồi[6]
Cùng ai vượt bể tới nơi kinh kì?
Dẫu cho vui thú phụng trì[7]
Khi vui mà vắng cố tri thêm sầu.
Bạn đà, chưa dễ tìm nhau
Bạn nghiên bạn bút có đâu được nhiều?

Trần Tế Xương
1. Tức ông Phạm Tuấn Phú.
2. Vì không biết bon chen về đồng tiền.
3. Giống cỏ mọc trên khe núi, hái về làm thuốc.
4. Nếp: cái rương, cái tráp đựng đồ. Ý câu: Không phải vì thiếu phương tiện mà không đi du chơi cảnh đẹp.
5. Bồng hồ: cảnh tiên.
6. Kì thi hương đã qua, sắp tới kì thi hội.
7. Hồ Phụng Trì: hồ đẹp trong cung vua.

» Liên Thông Từ CĐ lên ĐH sư phạm Tiểu học, Mầm Non | Hà Nội
» TRĂNG NGUYÊN TIÊU & TÌNH AÍ - XƯỚNG HỌA
» BỂ TRẦN LAO & ĐƯỢC THÂN MÌNH? (Xướng Họa - Ngũ Độ Thanh) - Thẩm Thy Phượng - hoanghoon
» Trần Huyền Trân -- Trần Khắc Chung
» Phân Biệt Cao Trăn Thật và Cao Trăn Giả